Morgunblaðið - 31.12.2020, Qupperneq 68

68 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. DESEMBER 2020
Upphaf 8. kafla sem ber heitið
Nauðstatt fólk á ókunnugum stað
þar sem segir frá fyrstu viðbrögðum
áhafnar og farþega vélarinnar á
slysstað.
Dánjal J. Bærensen yfirdýra-
læknir Færeyja er búinn að liggja í
nokkrar mínútur á jörðinni fyrir
neðan flugvélarflakið. Hann kennir
ægilegs sársauka í kviðarholi og
brjóstkassa. Smám saman reynir
Bærentsen að gera sér ljóst líkam-
legt ástand sitt með því að fram-
kvæma læknisrannsókn á sjálfum
sér. Hann finnur að handleggirnir
eru heilir. Fótleggirnir eru líka í
lagi. Síðan leggur hann hönd á kvið
sér en sannfærist
þá um að lifrin
hafi skaddast.
Sem dýralækn-
ir veit hann að
hætt er við að
fólk deyi af inn-
vortis blæðingum
ef lifrin hefur
orðið fyrir tjóni.
Hann tekur púls-
inn á sjálfum sér og skoðar hörund
sitt. Ef honum blæðir innvortis þá
ætti hann að fölna og púlsinn að
veikjast. Eftir nokkra skoðun sér
Bærentsen sér til léttis að hann er
hvorki að fölna upp né dregur úr
púlsi. Á sama tíma heyrir hann
hræðileg neyðaróp, miklar stunur
og þung andvörp innan úr flakinu.
„Almáttugur, hér liggur þú í heilu
lagi og verkjar í skrokkinn, en það
eru bara smámunir,“ hugsar Bæ-
rentsen. Hann stendur á fætur og
gengur aftur að flakinu.
Þegar hann kemur að því, hafa
þau sem hafa sloppið best úr slysinu
þegar hafist handa við að hjálpa hin-
um meira slösuðu úr braki vélar-
innar. Meðal þeirra sem hafa verið
lögð á jörðina við flugvélarskrokk-
inn er Eyðbjørg Mikkelsen sem
hafði dvalið á Mæjorku meðan mað-
ur hennar skrapp til Madrídar á
Spáni í handboltaerindum. Tor-
bjørn, eiginmaður hennar, hefur
orðið fyrir miklu áfalli og er ekki
með sjálfum sér. Hann stendur bara
upp við brakið, kallar á Eyðbjørgu
og segir henni að koma aftur inn í
flakið.
„Það er svo hlýtt og notalegt hér
inni í flugvélinni. Komdu frekar
hingað,“ hrópar Torbjørn til Eyð-
bjargar sem liggur hjálparvana á
jörðinni. Hún getur sig hvergi
hreyft.
Fyrsta verk Bærentsens dýra-
læknis þegar hann kemur aftur inn í
flak vélarinnar er að fara fram í
stjórnklefann. Bjarni Jensson flug-
stjóri liggur fram á grúfu í sæti sínu
yfir stýri vélarinnar. Hann er með
lífsmarki en gefur bara frá sér stun-
ur. Bjarni er hálsbrotinn og andast
meðan Bærentsen stendur yfir hon-
um. Íslendingurinn Agnar Sam-
úlesson er einnig í dyrum flug-
stjórnarklefans.
Páll Stefánsson aðstoðarflug-
maður er í sæti sínu. Hann er á lífi
og við meðvitund, en ekki með sjálf-
um sér eftir að hafa orðið fyrir mikl-
um áverkum þegar flugvélin rakst í
jörðina. Bærentsen færir sig um set
yfir til Páls. Saman hjálpast hann og
Agnar að við að losa Pál úr öryggis-
beltunum sem hann hefur spennt
um mitti sitt og axlir. Þeir aðstoða
hann úr flugmannssætinu og stjórn-
klefanum út undir bert loft. Sem
betur fer er Páll óbrotinn á útlim-
um.
„Hvar erum við stödd?“ spyr
Dánjal J. Bærentsen íslenska flug-
manninn á dönsku.
„Við erum í Færeyjum, að sjálf-
sögðu,“ umlar Páll Stefánsson eftir
bestu getu. Hann veit það ekki sjálf-
ur að kjálki hans er brotinn og að
átta tennur í munni hans eru illa
laskaðar.
„Í Færeyjum, já. Í Færeyjum. En
hvar í Færeyjum? Erum við á Suð-
urey, á Sandey, á Vogum eða á
Straumey?“ spyr Bærentsen um
hæl.
„Nei, það veit ég ekki,“ svarar að-
stoðarflugmaðurinn.
„Þú hlýtur að hafa vitað …“
„Nei, ég veit ekki. En við erum
farin frá Björgvin,“ grípur Páll fram
í.
„Já, við erum farin frá Björgvin,“
svarar Bærentsen.
Mikið blóð rennur úr höfði Páls
og munni. Valgerður Jónsdóttir
flugfreyja er í hópi þeirra sem hafa
sloppið lítt meidd úr slysinu. Hún er
nú komin fram að flugstjórnarklef-
anum. Hún stumrar yfir Hrafnhildi
Ólafsdóttur fyrstu flugfreyju þar
sem hún liggur á gólfinu fyrir aftan
stjórnklefann. Hrafnhildur er við
meðvitund en getur hvorki hreyft
legg né lið. Bærentsen dýralæknir
víkur frá Páli og skoðar Hrafnhildi.
„Þú ert svo mikið slösuð að við
verðum að fá aðstoð til að koma þér
út,“ segir hann. Bærentsen fær
nokkra menn til að hjálpa sér að
bera Hrafnhildi út um dyrnar
vinstra megin, aftan við flug-
stjórnarklefann. Þær hafa opnast
þegar vélin brotlenti. Hrafnhildur
er lögð varlega á sessur sem hafa
verið teknar úr farþegastólum vél-
arinnar og lagðar á jörðina fyrir
hana.
Bærentsen dýralæknir sér að það
þarf að binda um höfuð Páls Stef-
ánssonar sem er að missa mikið
blóð. Hann er búinn að finna fata-
plagg sem nota má til bráðabirgða
til þessa. Hann kallar á Valgerði og
þau hjálpast að við að vefja þetta
um höfuð flugmannsins. Þeim Val-
gerði er báðum ljóst að Páll er enn
ringlaður eftir áreksturinn og engar
vitrænar upplýsingar að fá hjá hon-
um sem stendur.
Mörg látin og fjöldi í áfalli
Nú er Hans Petur Petersen að
rakna við úr öngvitinu sem hann féll
í við áreksturinn. Hann hvorki sér
né heyrir nokkuð til Davildu konu
sinnar. Hans Petur finnur að hann
er fastur og að hluta til klemmdur
undir skrokki flugvélarinnar. Hann
skynjar líka að einhver er líka fastur
undir síðu hans, en þeir liggja þann-
ig að þeir sjá ekki hvor annan. Þessi
maður segir eitthvað við Hans Pet-
ur. Þeir skiptast á nokkrum orðum.
Brátt spyr þessi maður Hans Petur:
„Ertu frelsaður?“
Nú rennur upp fyrir Hans Petri
að þetta er Brynleif Hansen trúboði.
Brynleif hafði einmitt setið í glugga-
sætinu á ská við Hans Petur í sæta-
röðinni fyrir framan.
„Ertu frelsaður?“ spyr Brynleif
aftur.
Jafnvel hér, fastur og deyjandi
undir farþegaflugvél, vill Brynleif
Hansen, baptisti og trúboði frá
Vatnseyrum á Vogum, freista þess
að bjarga samferðafólki sínu í faðm
Jesú áður en það verður um seinan.
Skömmu síðar þagnaði trúboðinn
frá Vatnseyrum.
Erhard Næs, stjórnarmaður í
Íþróttasambandi Færeyja og
fulltrúi á þingi Alþjóðahandknatt-
leikssambandsins í Madríd á Spáni,
kemur auga á yfirdýralækninn þeg-
ar sá síðarnefndi kemur frá því að
hafa sinnt Páli Stefánssyni.
„Nú, ert þú hér?“ segir Erhard.
„Hver ert þú?“ spyr Bærentsen.
„Ég er Erhard. Hvað hefur
gerst?“ svarar hinn.
„Hefur þú eitthvað meiðst?“ spyr
Bærentsen þá.
„Nei, það er ekkert að mér nema
ég finn að ég er handleggsbrotinn.
Svo er eitthvað að löppunum á mér,“
svarar Erhard Næs.
Einhver koma og þeim tekst að
draga Erhard út úr brakinu. Þegar
út er komið er hann lagður í skjól
við barð. Það er mjög kalt úti, rok
og lítils háttar slydda. Erhardi Næs
verður brátt svo kalt að hann kallar
hvort einhver vilji ekki vera svo
vænn að færa sig undir hurð flugvél-
arinnar sem hafði rifnað af henni í
brotlendingunni.
Erhardi Næs tekst að ná athygli
Astrid Forsberg-Madsen milli allra
neyðarópanna. Hún er röknuð við úr
rotinu sem hún hlaut í brotlending-
unni. Astrid gengur til hans og spyr
hvort hún megi fá lánaða koníaks-
flösku úr farangri hans sem enn er
heil. Hún hafi hugsað sér að reyna
að líkna einhverjum hinna slösuðu
með því að gefa þeim snafs í von um
að lina þjáningar þeirra.
„Jú, það er í lagi, en ég vil ekkert
því ég þarf að fara í aðgerð og láta
laga löppina á mér,“ segir Erhard
Næs hálfmeðvitundarlaus.
Þegar Dánjal Bærentsen snýr
aftur í brakið í farþegarýminu þá er
Jógvan Asbjørn Skaale sem sat í
sætinu fyrir framan yfirdýralækn-
inn meðal þeirra fyrstu sem hann
kemur auga á. Þeir þekkjast frá
fyrri kynnum. Jógvan Asbjørn ligg-
ur hálfur á kafi í mold. Bærentsen
kallar á konu sem var í hópi farþeg-
anna til sín og fær hana til aðstoðar
við að reyna að grafa moldina frá
Jógvani.
Meðan þau reyna að krafsa jarð-
veginn frá líkama unga Þórshafn-
arbúans raknar Jógvan Asbjørn úr
öngviti sem hann var í og horfir
beint upp á andlit Bærentsens. Yfir-
dýralæknirinn hristir bara höfuðið.
„Nei, þetta lítur ekki vel út,“
missir hann út úr sér. Báðir menn-
irnir þekkjast vel.
„Nei, Dánjal, nú lýgur þú eins og
þú ert langur til,“ hugsar ungi mað-
urinn og missir síðan aftur meðvit-
und.
Jógvan Asbjørn hefur fengið svo
mikið af jarðvegi yfir sig að það er
miklum erfiðleikum bundið að losa
hann. Þau sem sinna Jógvani spyrja
hvort hann geti hreyft sig til hag-
ræðingar og hjálpað við þetta, en
fótur hans er fastur. Að lokum tekst
þó að losa Jógvan, en hann lítur illa
út. Hann er með svöðusár á höfði
sem nær frá enni aftur á hnakka.
Það er opið og breitt, á að líta eins
og svörðurinn hafi flest ofan af höfð-
inu. Bærentsen gerir sitt besta til að
draga húðina saman yfir sárið. Síð-
an vöðlar hann síðu „hippahári“
Jógvans beggja vegna sársins upp í
vöndla og hnýtir þá saman yfir
sárinu.
„Í dag kom sér vel að þú lætur
ekki klippa þig,“ muldrar yfirdýra-
læknirinn.
Þau hagræða Jógvani. Þá kemst
hinn slasaði aftur til meðvitundar.
Jógvan finnur til mikils kulda. Önn-
ur buxnaskálm hans er rifin og upp-
flett upp svo hann finnur sérlega til
kuldans á beru holdinu þar milli
skálmarinnar og sokkaleistans. Þar
sem hann liggur verður honum
hugsað til þess að hann var nýbúinn
að festa kaup á þessum glænýju
buxum. Nú veltir hann því fyrir sér
hvernig hann eigi að draga skálmina
niður að sokknum án þess að
skemma nýju buxurnar sínar. Hann
getur alls ekki teygt sig niður. Jógv-
an gerir sér enga grein fyrir því að
hann er alblóðugur, þakinn í
moldardrullu og lítur skelfilega út.
Að lokum hressist hann þó svo mik-
ið við að honum tekst að troða
buxnaskálmina niður að sokknum
með því að beita hinum fætinum.
„Og svo mega buxur bara vera
buxur,“ hugsar hann með sjálfum
sér. Síðan fellur hann aftur í öngvit.
Ekki líður á löngu þar til þau sem
eru nokkurn veginn óslösuð gera sér
grein fyrir að auk hinna fjölmörgu
slösuðu í hópi farþeganna, þá eru
nokkur látin. En hvar eru þau stödd
og hvers vegna kemur enginn þeim
til hjálpar? Það er svartaþoka, rok,
rigning og kuldi. Þau sjá engin
kennileiti við flakið, bara færeyskt
stórgrýti og gras eins og þau séu
stödd í fjalllendi. Einn hinna verr
slösuðu karlmanna í hópnum heyrist
hrópa:
„Hvar í fjáranum eru þessir
Vogamenn? Af hverju koma þeir
ekki og bjarga okkur?“ Þessi maður
er ekki í neinum vafa um að þau eru
stödd einhvers staðar á Vogum, og
þá væntanlega ekki langt frá flug-
vellinum.
Nauðstatt fólk á ókunnugum stað
Bókarkafli | Martröð í Mykinesi – Íslenska flugslysið í Færeyjum 1970 greinir frá því þegar Fokker Friendship-vél Flugfélags
Íslands fórst í hörmulegu flugslysi í Færeyjum hinn 26. september árið 1970. Átta týndu lífi en 26 komust af. Höfundar
bókarinnar eru Færeyingurinn Grækaris Djurhuus Magnussen og Magnús Þór Hafsteinsson.
Martröð Flak Fokker Friendship-vélar Flugfélags Íslands í þoku og rigningu í stórgrýtisurðinni undir Knúkstindi rétt eftir slysið.
Flugstjórinn Bjarni Jensson flug-
stjóri fórst í slysinu í Mykinesi.
Slasaðist Páll Stefánsson flug-
maður hlaut mikið höfuðhögg.