Börn og menning - 01.09.2007, Blaðsíða 7

Kata skoðar heiminn og finnur sjálfa sig
5
I. Þroska- og ferðasaga Kötu
Kötubækur Astridar Lindgren komu út á
árunum 1950 til 1953. Þessar þrjársögurfjalla
um Kötu, munaðarlausa unga stúlku sem býr
hjá ráðvandri frænku sinni í Kapteinsgötu
f Stokkhólmi í upphafi fyrstu bókar, Kata í
Ameríku. Frænkan giftir sig í þeirri bók og
í næstu bók, Kata í Ítalíu, ákveður Kata að
búa með vinkonu sinni, hinni léttlyndu og
Ijóshærðu Evu. f síðustu bókinni, Kata í París,
kallar alvaran og Kata gengur í hjónaband
með hinum hávaxna og dökkhærða (og
kjálkabreiða samkvæmt myndlýsíngum
bókarinnar) Lennart Sundman.
Segja má að tvennum sögum fari fram í
Kötubókunum. í fyrsta lagi er það ferðasaga
Kötu; eins og nöfn bókanna gefa til kynna
leggur hún land undir fót og sækir heim
Bandaríkin, Ítalíu og París. Ferðalögin eru
lýsandi fyrir nýjan heim eftirstríðsáranna
sem laukst upp fyrir ungu fólki sem nú
gat ferðast um allan heim. Kötubækurnar
eru því gamansamar ferðasögur þar sem
hægt er að kynnast framandi löndum en
Líndgren gerir um leið góðlátlegt grín að
hefðbundnum ferðasögum, ekki síst með því
að gera aðalsöguhetjuna, Kötu sjálfa, með
endemum hrifnæma og uppnumda yfir öllu
því sem fyrir augu ber. f öðru lagi er þroska-
og ástarsaga Kötu sem uppgötvar sanna ást
í bókaflokknum og honum lýkur með því
að hún hverfur inn í heim hjónabandsins og
fyrsta barnið kemur í heiminn.
Katrín Jakobsdóttir
Kata skoðar heiminn og
finnur sjálfa sig
II. Kata og kímnin
Eins og áður var sagt er Kata oft
spaugileg persóna og greina má
bæði væntumþykju og háð í
persónusköpun hennar. Hún er
hrifnæm og nýjungagjörn og fær
stöðugt nýjar hugmyndir sem
hún vill hrinda í framkvæmd.
Hún hefur hins vegar líka húmor
fyrir sjálfri sér sem gerir sögurnar
oft skemmtilegar aflestrar. í
fyrstu bók kynnumst við Kötu
og kærasta hennar Jan sem er
nýkominn frá Ameríku. Kata vill
óð og uppvæg sjá þetta dýrindis
land og vill nýta til þess spariféð
sem hún erfði eftir foreldra sína og hin
ráðvanda frænka hennar hefur legið á fyrir
hennar hönd. Lesendum er gert Ijóst frá
upphafi að Ameríkuhugmyndin sé reyndar
dæmigerð fyrir Kötu - til að mynda hafi hún
áður viljað nýta þetta sama sparifé í vélhjól
með hliðarvagni og sexfalda harmónikku.
Því er ekki skrýtið að frænka streitist á móti
og telji í fyrstu að Ameríkuferðin sé sams
konar marklaus hugdetta. En Kata gefur
sig ekki, þetta eru jú peningarnir hennar
og hún er orðin myndug kona, 18 ára.
Frænka snýr því á hana og ákveður að koma
með og heimsækja um leið bróður sinn í
Chicago. Lýsingin á Kötu við þessi tíðindi er
óborganleg:
„Kata, seztu á töshuna“.
Engu líkara var en að allur Ijómi og
ilmur þurrkaðist af Ameríkuferðinni. Ég
hafði staðið og hrópað með upplyftum
augum: „Ég ætla út!" Ekki svo auðvelt
að söðla um og hrópa: „Frænka og ég
ætlum út!" (Kata í Ameríku: 8).
Kata nýtur hverrar mínútu á ferðalögum
sínum (og það þó að frænka sé með í för)
og er full ákefðar að kynna sér menningu
og sögu hvers lands sem hún heimsækir.
Stundum stangast þó þær hugmyndir á við
veruleikann, eins og þegar hún millilendir á
(slandi á leið sinni til Ameríku og ímyndar
sér að Gunnar á Hlíðarenda og Egill
Skallagrímsson taki á móti henni í Keflavík