Börn og menning - 01.09.2007, Blaðsíða 24

22
Börn og menning
Æsa Guðrún Bjarnadóttir
Spássíukrot við sagnaarfinn
Eins og sagt var frá í síðasta tölublaði
Barna og menningar var Brynhildur
Þórarinsdóttir tilnefnd fyrir hönd íslendinga
til Norrænu barnabókaverðlaunanna 2007.
Framlag hennar voru barnabækurnar
Njáta, Egla og Laxdæla þar sem hún
endursegir ísiendingasögur fyrir börn og
unglinga. Brynhildur bar sigur úr býtum
og tók við verðlaununum í Danmörku í
júli síðastliðnum. Dómnefndin taldi sögur
Brynhildar vandaðar og skýrar endursagnir
á þremur af þekktustu íslendingasögunum
og veita börnum nýstárlega innsýn i heim
fornsagnanna; þær henti vel bæði til
kennslu og yndislestrar og eigi þvi fyllilega
erindi til barna á Norðurlöndum.
Það eru norrænir skólasafnafræðingar
sem standa að verðlaununum sem hafa
verið veitt frá árinu 1985. Brynhildur er
fjórði íslenski höfundurinn sem fær þessa
viðurkenningu en Guðrún Helgadóttir
fékk þau 1992 fyrir Undan illgresinu,
Kristín Steinsdóttir árið 2003 fyrir Engil i
Vesturbænum og Ragnheiður Gestsdóttir
árið 2005 fyrir Sverðberann.
Öfundsverður ungdómur
Undirrituð öfundar satt að segja þær kynslóðir
sem koma til með að alast upp með þessum
vönduðu barnabókum. Mikið sem mér hefði
fundist þessar bækur skemmtilegar.
Þegar ég var 9 ára að rembast við að
lesa Brennu Njáls sögu var það ákveðið
stöðutákn sem ég taldi styrkja sjálfsmynd
mína sem krúttlegi bókaormurinn með
kókflöskubotnagleraugun. Ég þurfti hins
vegarfrá sögunni að hverfa einfaldlega vegna
þess að ég skildi ekki neitt í neinu. Endursagnir
Brynhildar Þórarinsdóttur koma til móts við
unga og forvitna lesendur sem langar að
kynnast persónum íslendingasagnanna en
ráða ekki við jafn strembinn texta og þær
geta verið.
Líkt og íslendingasögurnar virðast sögur
Brynhildar spretta úr eins konar munnlegri
geymd. Hún segist hafa byrjað að segja
litla bróður sínum sögur af fornum köppum
íslendingasagnanna þegar henni ofbauð
dýrkun leikskólabarna á erlendum hetjum.
Gunnar á Hlíðarenda sló í gegn og upp
frá því fæddist hugmyndin um að aðlaga
menningararfinn á þennan hátt fyrir börn og
höfundur tók við að skrifa sögurnar niður.
Það er greinilegt að mikil vinna hefur
verið lögð í hverja bók. Þrátt fyrir miklar
vinsældir þeirra - Njála seldist til dæmis
upp og var endurprentuð þremur árum
síðar - Ifða 2 ár á milli útgáfu hverrar
bókar. Vandvirkni höfundar endurspeglast
í sögunum og þar sést natni við hin ýmsu
smáatriði. Myndskreytingar af hálfu
Margrétar E. Laxness eru þaulhugsaðar og
velheppnaðar; þær gera textann og persónur
hans enn líflegri.
Markviss niðurskurður
Endursagnir Brynhildar eru augljóslega styttri
en frumgerðirnar, sjálfar íslendingasögurnar.
Njálu Brynhildar er til dæmis aðeins skipt
í 18 kafla sem eru á tæpum 50 síðum
auk umfjöllunar höfundar um Njáluslóðir og
fjöldamargra skýringa á lífi og háttum fólks á
miðöldum. Brynhildur hefur sína frásögn á því
að kynna Gunnar Hámundarson og Hallgerði
langbrók og þeirra fyrsta fund sem hins vegar
er sagt frá í 33. kafla Brennu Njáls sögu.
Þrátt fyrir að ýmsu úr upprunalegu sögunni
sé sleppt, eins og forsögu þeirra Gunnars
og Hallgerðar, gerir Brynhildur grein fyrir
því sem lesendur þurfa að vita samhengisins
vegna. Hún seilist reyndar fram og aftur í
sinni sögu og útskýrir fyrir lesendum hvað sé