Börn og menning - 01.09.2007, Blaðsíða 9

Kata skoðar heiminn og finnur sjálfa sig
7
Ég fæ heldur ekki að vita hvers vegna
„þessi tóbaksmaður vill helst spánskt
neftóbak" eða „hvar greifynjan óskaði
eftir að fjósið væri byggt."
— Nei, hættu nú Eva, sagði ég.
— Fólk, sem semur námsbækur og
talæfingabækur á erlendum málum er
ekki með öllum mjalla, það höfum við
vitað í mörg herrans ár (Kata í Paris:
15).
III. Kata og ástin
í upphafi bókaflokksins býr Kata hjá frænku
sinni á Kapteinsgötunni. Hún er þó ekki
laus og liðug því hún á hálfgerðan kærasta,
byggingafræðinginn Jan. Á fyrstu síðu Kötu í
Ameríku er lesanda þó gert Ijóst að samband
Kötu og Jan er ekki átakalaust:
Jan er byggingafræðingur. Hann heldur
það. Ég held ekki. Þessi viðbjóðslegu,
litlu hús, sem hann teiknar, gæti ég líka
rissað upp á einu kvöldi.
Stundum ímynda ég mér, að ég sé
skotin i Jan. Sjálfur er hann óþolandi
viss um, að svo sé (Kata í Ameríku: 5).
Jan hefur einmitt farið til Ameríku og
verður honum tíðrætt um það land og
hversu yndislegt allt sé þar. Kata verður hin
pirraðasta og hæðist að Ameríkuglýju Jans.
Viðbrögð Jans eru eftirtektarverð og benda
til þess að Jan sé nú ekki sérlega vænlegur
karlkostur: „En Jan sagði að konur ættu að
vera blíðar og viðkvæmar, og að ég væri
öfundsjúk yfir því, að ég hefði aldrei komið
til stóra landsins í vestri." Viðbrögð Kötu
eru í sama dúr og svo oft í sögunum; þar
sýnir hún sjálfshæðni sem gerir bækurnar
skemmtilegar: „Ef til vill er þetta rétt. Einn
góðan veðurdag ætti ég á hættu að sjá
sjálfa mig í kassa á þjóðminjasafninu. „Eina
þekkta, sænska eintakið, sem aldrei hefur
stigið fæti á ameríska grund."" (Kata í
Ameríku: 6).
Ekki þarf að lesa lengi til þess að lesandinn
missi alla samúð með Jan sem virðist
glerveggnum sem var
á milli okkar. Hann
kinkaði kolli alvarlegur.
En hvað hann var fölur
en ákveðinn á svipinn!
En hvað hann var hár! Ég
var alveg búin að gleyma
hvað hann var hár! (Kata í
AmeríkuMA).
hinn ónotalegasti
samskiptum sínum við
Kötu. Hann vill helst
tala sjálfur um sig og
virðist ekki meta Kötu
að verðleikum: „Þú
ert ekki lagleg, en
þú ert sérkennileg,
sagði hann." (Kata
ÍAmeríku: 6). Þetta erekki
sérstaklega fallega sagt þó að kunni vera
satt.
Nútímalesendur furða sig eflaust á því
hvað Kata sé eiginlega að púkka upp á
þennan Jan. Viðhorf hennar til karlmanna
er vissulega barn síns tíma og jafnvel öllu
fornlegra en það — eins og þegar hún
dáist að þætti karlmanna í heimssögunni:
„Ójá, það er vissulega eitthvað óstýrilátt,
ævintýralegt en dásamlegt við karlmenn
Hvers vegna uppgötvum við konurnar aldrei
nýjar heimsálfur?" (Kata í Ameríku: 14).
Lengi vel vonast lesandinn til að Kata finni
einhvern skárri en Jan í Ameríku enda virðist
hún meira en reiðubúin að prófa úrvalið
í nýrri heimsálfu. Hún kynnist Bob og
fer með honum á nokkur stefnumót.
Þegar Bob spyr Kötu hvort hún eigi
kærasta heima í Svíþjóð segir hún
kæruleysislega að hún setji hann bara
í kæliskápinn enda er Jan svo langt í
burtu: „Hann var víðs fjarri. Bob var
aftur á móti mjög nálægur." (Kata í
Ameríku: 48). Áhugi Kötu á Bob er
þó engan veginn yfirdrifinn, og þegar
þær frænkur yfirgefa Washington og
fara til New Orleans, kynnist Kata
öðrum manni, John Hammond. John
virðist hins vegar ekki rista mikið
dýpra en Bob og Kata kemur ólofuð
heim.
Þó að Jan sé Kötu ekki ofarlega f
huga í Ameríku virðist gleðin við að
hitta hann aftur á Bromma-flugvelli
ósvikin:
Jan, hrópaði ég og formælti
Þannig lýkur Kötu í Ameríku
og lesandi gæti jafnvel haldið að nú fari
kirkjuklukkur að hringja. En upphafsorð
Kötu i Ítalíu benda hins vegar til þess
að hinn hávaxni Jan hafi verið fljótur að
missa sjarmann og lækka í loftinu þegar
glerveggnum sleppti.
Um leið og hann uppgötvar að Kata er
orðin eigandi tveggja herbergja íbúðar og
frænka hennar er flutt til Ameríku vill hann
óður og uppvægur giftast Kötu. „En mér
fannst þó alltaf undir niðri, að það væri
tveggja herbergja íbúðin en ekki ég, sem
væri svona dásamleg." (Kata iItaliu: 5). Þegar
Jan vill fara og láta lýsa með þeim verður
Mjó renna úr pjátri var milli mín og eilífðarinnar.