Börn og menning - 01.09.2007, Blaðsíða 25

Spássíukrot við sagnaarfinn
23
hér að gerast, hvað það þýðí fyrir framvindu
sögunnar og í hvaða samhengi það sé við
fortíð sögupersónanna:
„Þau töluðu lengi saman og
Gunnar vildi strax biðja hennar. Vinir
Gunnars vöruðu hann við henni því
fyrri hjónabönd hennar höfðu endað
illa. Fóstri hennar hafði vegið báða
eiginmennina og sögðu sumir að
Hallgerður hefði verið með í ráðum
í fyrra skiptið. Gunnar lét þó ekki
segjast, heldur kvæntist henni og hélt
mikla brúðkaupsveislu.
Slæmir spádómar höfðu reyndar
fylgt Hallgerði frá æsku. Eitt sinn
þegar hún var lítil var hún að leika
sér á gólfinu hjá föður sínum. Þá
sagði frændi hennar að hún hefði
þjófsaugu. Pabbi hennar varð mjög
reiður því enginn vildi hafa þjóf í ætt
sinni. Seinna átti ýmislegt eftir að
gerast sem minnti á þessi orð."* 1
Skýringar sem þessar réttlæta fyllilega
styttingar höfundar og heildarsagan kemst
ágætlega til skila. Auðvitað verður eitthvað
að hverfa þegar langar sögur eru styttar
svona rækilega; til dæmis er öllum vfsum
úr sögunum sleppt utan „Það mælti mín
móðir..." í Eglu en í staðinn er einungis
sagt frá að vísur hafi verið kveðnar, eins
og þegar Skarphéðinn kveður í brennunni.
Kannski er ólíklegt að börnin muni sakna
dróttkvæðanna en ýmislegt annað verður
útundan sem missir er að, eins og broslegt
samspil þeirra Otkels og Skammkels sem
veldur því að deilur Gunnars og Otkels
stigmagnast. í Njálu kemur Skammkell fyrst
við sögu í bardaganum við Rangá, og er þá
kynntur skyndilega sem mikill vinur Otkels.
Máttur spássíunnar
Það er sjaldséð betri nýting á spássíum
en í þessum bókum Brynhildar. Á hverri
einustu spássíu eru ýmiss konar útskýringar,
orðskýringa er oft þörf þegar erfið orð koma
fyrir í sögunni og lýsingar á staðháttum
hjálpa til við að draga upp lifandi mynd af
heimi miðalda. Eins er sérlega skemmtilegt,
ekki síður fyrir fullorðna, hvernig Brynhildur
tengir saman fortíð og nútíð í hinum og
þessum fyrirbærum: þegar Ólafur pá fer til
Mýrkjartans írakonungs og sýnir honum gripi
þá sem Melkorka hafði sent hann með til
að sanna ætterni sitt, segir á spássíunni að
gripirnir þjóni sama tilgangi og DNA-próf
myndi gera í dag, njósnurum Ólafs konungs
Tryggvasonar er líkt við James Bond þar
sem dulúðugt fés Pierce Brosnans skreytir
spássíuna og Þórhalla málga er kennd við Séð
og heyrt: „í íslendingasögunum kjafta svona
konur oft frá mikilvægum tíðindum"2
Segja má að í spássíukroti Brynhildar felist
þannig viss þungamiðja bókaflokksins. Þar
stígur höfundur út úr sögunni sem tengiliður
þvers og kruss við miðaldamenningu,
fornminjar, tungumálið eða hvað eina
sem lesandann snertir. Þessi miðlun
sagnaarfsins gerir lesandanum kleift að sjá
sögurnar í samhengi sem er öðruvísi og að
ýmsu leyti aðgengilegra en fyrri lesendur
íslendingasagnanna hafa notið. Ég trúi því
að það verði alltaf til krakkar, hvort sem þeir
eru með þykk gleraugu eða ekki, sem hafa
áhuga á að kynnast (slendingasögunum og
nú hafa bækur Brynhildar gert leiðina greiða
að þremur þeirra. Vonandi er hún rétt að
byrja.
Höfundur er bókmenntafræðingur
1 Brynhildur Þórarinsdóttír. Njála. 2002. Mál og
menning, Reykjavík. Bls.11.
2 Brynhildur Þórarinsdóttir. Laxdæla. 2006. Mál og
menning/Edda útgáfa hf, Reykjavík. Bls.48.