Dagur - 12.02.1988, Síða 48

TorsMlm bœjanöjh
og skrípanöjh
Meðal þeirra, sem oft áttu greinar-
korn í Degi á fyrstu árum blaðsins,
var Steingrímur Matthíasson læknir,
og raunar skrifaði hann af og til í
blaðið um langt árabil. Flestar voru
greinar Steingríms um eitthvað það
er snerti heilbrigðismál og svo um
bókmenntir, en margt fleira kom við
sögu hjá honum. Má segja, að skrif
læknisins beri því glögglega vitni, að
hann var maður, sem lét sér ekkert
mannlegt óviðkomandi.
Hér fer á eftir upphaf greinar, er
birtist í Degi 13. júlí 1922 undir
þeirri yfirskrift, sem er hér að ofan.
Útkoma ritverks um bæjanöfn í
Skagafirði hefur í þetta skipti orðið
lækninum tilefni til að grípa
pennann:
„Það mun vera farið að komast inn
í þjóðarmeðvitund, að óæskilegt sé
að láta skíra börn í nafni heilagrar
þrenningar afkáralegustu skrípa-
nöfnum eins og t.d. Friðsvunta,
Fimmsunntrína og Almannagjá!
Hins vegar hygg ég að til skamms
tíma hafi það verið leyndarmál nema
í stöku sveitum, að til væru bæir, sem
heita öðrum eins nöfnum og þessum:
Fiallstrunta, Skinntík, Roðgúll, Brók,
Gónandi, Sperðill, Viðbjóður og Vjí-
leysa! Mörg fleiri bæjarónefni teiur
Margeir Jónsson upp í riti sínu: Tor-
skilin bæjanöfn í Skagafjarðarsýslu.
Eru sum þeirra svo klúr, að maður
getur varla kinnroðalaust nefnt þau
upphátt í margra áheyrn, hvað þá
heldur á prenti í virðulegu blaði
(nema ef vera skyldi t.d. inni í miðri
pólitískri skammagrein).
Par sem ég ólst upp voru mörg ein-
kennileg kotanöfn eins og þessi vísa
vottar:
„Eru kotin Odda hjá
Ekra, For og Strympa,
Vindás, Kumli, Kragi þá
kemur OddhóII skammt þar frá. “
Og lengra burtu frétti ég um bæi
sem hétu Pula, Pjatla, Blábringa,
Vestannepja o.s.frv. Það var þó fyrst
hér norðanlands, sem ég tók eftir
hve menn afbökuðu herfilega ýms
bæjanöfn með latmælgi og af bjána-
skap. Get ég ekki lýst því hve mér var
hvimleitt að heyra hvernig sumir
karlar misþyrmdu móðurmálinu
eins og t.d. þegar þeir sögðu og segja
enn: Krýnastaðir fyrir Krónustaðir,
Skálstaðir fyrir Skálastaðir, Böggu-
staðir fyrir Böggversstaðir. Og enn
verr var mér við, þegar ég heyrði þá
segja: „Ég ætli út í Möðruvallni" eða
„Ég ætli fram í Stokkahlaðnf'. - Mér
lá við að gefa þeim utanundir. Bæði
fannst mér það hreinasta skrælingja-
háttalag að leyfa sér að nota viðteng-
ingarhátt í svo beinni viðræðu, og
svo bæta gráu ofan á svart með því
að afbaka bæjanafnahneiginguna,
sem átti að vera meðfædd hverjum
meðalskussa.“
Colibri
í stórum pðkkum
á 65 aura
Úr myndasafni Dags. Kópasker í vetrarríki.
48
Dagur 70 ára