Börn og menning - 2019, Qupperneq 5

5Mynd jólanna
að ryðja sér til rúms þarlendis. Bæði myndir úr dönsk-
um blöðum og jólakort hafa örugglega verið gersemar
sem ekki var kastað á glæ, heldur geymdar og skoðaðar
margoft á íslenskum heimilum.
Sá siður að senda jólakort er upprunninn í Englandi
og varð til þegar enskur herramaður náði ekki að skrifa
jólabréf til ættingja og vina í tæka tíð. Hann fékk
þá snilldarhugmynd að fá listamann til að útbúa til
prentunar myndskreytt kort með kveðju, sem hann
gat svo einfaldlega undirritað. Hugmyndin sló ræki-
lega í gegn og breiddist út með miklum hraða, bæði til
annarra Evrópulanda og til Bandaríkjanna. Dönsk og
þýsk jólakort voru seld hér á landi frá því um 1890 og
upp úr aldamótum var farið að gefa út íslensk jólakort.
Myndefni jólakorta á 19. öldinni var með ýmsu móti,
en dönsku kortin voru yfirleitt prýdd vetrarmyndum
og þeirra jólasveinar, eða julenisser, urðu fljótt vinsælt
myndefni. Þetta hafa án efa verið fyrstu jólasveinarnir
sem íslensk börn sáu á mynd.
Danskir julenisser eru reyndar ekki ýkja gamalt fyr-
irbæri, þeir komu fram á sjónarsviðið rétt fyrir miðja
19. öld en trúin á nisser, eða búálfa, er ævagömul. Nú
fengu þessir álfar nýtt hlutverk, að gefa börnum gjaf-
ir, en höfðu áður verið dálítið varasamir og jafnvel ill-
skeyttir. Það má hugsa sér að útlit þeirra, skeggið og
skotthúfan, hafi haft áhrif á útlit íslensku jólasveinanna
þegar Tryggvi Magnússon myndgerði þá í bókinni
vinsælu, Jólin koma. Hann leyfir þó hálftröllunum ís-
xxxxx
Nú fengu þessir álfar
nýtt hlutverk, að gefa
börnum gjafir, en höfðu
áður verið dálítið
varasamir og jafnvel
illskeyttir.
Danskur jólasveinn eða julenisse.