Börn og menning - 2019, Síða 31

Hvað þarf raunverulega
til þess að búa til barn?
Halla Þórlaug Óskarsdóttir
Þegar systir mín sýndi dætrum
sínum sónarmynd og sagði þeim
að ég ætti von á barni voru fyrstu
viðbrögð systranna ólík. Sú yngri
stökk hæð sína í loft upp af gleði,
samstundis, en sú eldri hikaði ör-
lítið. Báðar vissu að ég var í sam-
bandi með konu, en þeirri yngri
kom ekki til hugar að það skipti máli.
Aðalhlutverk en ekki aðalatriði
Oft er talað um mikilvægi þess að börn geti speglað
sig í bókmenntum. Í því samhengi er helst rætt um
birtingarmyndir ólíkra fjölskyldumynstra, að söguhetj-
ur séu alls konar, fatlaðar og ófatlaðar, hinsegin, með
ólíkt litarhaft, tilheyri ýmsum stéttum samfélagsins og
svo mætti lengi telja.
Spænsk-bandaríski rithöfundurinn Lawrence Schi-
mel talaði um það í erindi sínu á Barnabókmenntahá-
tíðinni Mýrinni árið 2016 að það væri mikilvægt að
þessar ólíku birtingarmyndir einkenndu ekki bara fólk-
ið í bakgrunni heldur aðalpersónurnar líka. En engu að
síður að þær væru ekki endilega umfjöllunarefnið. Sem
sagt, að bækurnar hefðu söguþráð og spennandi eða
áhugaverða framvindu, en í stað hvíts ófatlaðs drengs
væri aðalhlutverkið stöku sinnum skipað trans stúlku,
pólskum dreng í hjólastól eða
blindri stelpu. Þessi börn eru til
og lifa sínu hefðbundna lífi og
það er ótrúlega þakklátt að fá
staðfestingu á eigin tilvist í bók-
um, nú eða tilvist systkina sinna.
Schimel talaði einnig um að
börn væru alin upp við að „lesa
upp valdapíramídann“; það er að segja, öll börn lesa
sögur um hvíta ófatlaða drengi, en bókum sem skarta
aðalpersónum sem tilheyra jaðarhópum er otað að
börnum sem tilheyra sömu jaðarhópum. Afleiðingin er
kannski sú að þeir valdamestu gleyma að hinir séu til og
þeir jaðarsettu fá engar fyrirmyndir sem hafa völd. Þetta
er einföldun á flókinni umræðu, en þið skiljið hvað ég
er að fara.
Normbrjótandi forlag
Ég reyni að kaupa barnabækur sem eru skemmtilegar,
það er fyrsta skilyrðið, en mér finnst líka mikilvægt
að þær taki mið af fjölbreytileika samfélagsins og þess
vegna hef ég fylgst vel með útgáfu sænska forlagsins
Olika.
Olika gefur sig sérstaklega út fyrir að vera „norm-
brjótandi forlag“, það er að segja, yfirlýst markmið
er að gefa út bækur sem brjóta upp hið hefðbundna
Oft er talað um
mikilvægi þess að börn
geti speglað sig í
bókmenntum.