Börn og menning - 2019, Síða 39

39Heimsmynd okkar bý í tungumálinu
Börn skrópa í skólanum til varnar framtíð sinni og
hljóta lof hjá sumum og, ótrúlegt en satt, last hjá öðr-
um. Flestir hinna fullorðnu kjósa hins vegar að sigla
áfram skeytingarlausir í viðjum vanans, una börnunum
þessa brölts án þess að taka skýra afstöðu með eða á
móti. Hvers vegna? Getur það verið vegna þess að við
erum ekki nógu læs á samtíð okkar og framtíð?
Verkefni framtíðarinnar eru vissulega gríðarstór. Svo
stór að orðaforði okkar flestra nær vart utan um þau
eins og Andri Snær nefnir. Orð og hugtök eins og súrn-
un sjávar, sjálfbærni og loftslagsmál hafa varla nokkra
þýðingu fyrir okkur. Þau eru ofar okkar skilningi.
Heimsmynd okkar býr í tungumálinu. Til að geta
tekist á við verkefni framtíðarinnar verðum við að geta
náð utan um stór orð og hugtök. Það þarf öfluga hugs-
uði til að fanga svona stór orð. Og orðin búa í bók-
unum – í barnabókunum fá ungir lesendur, hugsuðir
framtíðarinnar, tækifæri til að stækka heimsmynd sína
og verða læsir. Svo kastað sé fram sannri klisju er vald-
eflandi að vera læs.
Klisjan er nefnilega dagsönn. Að vera læs krefst þess
að vera fær í að túlka fjölbreytt myndmál, hljóð, tákn,
hreyfingar og ótalmargt fleira. Já, að vera læs er að geta
túlkað umhverfið. Að geta fangað hin stóru orð.
Þess vegna er svo mikilvægt – raunar bráðnauðsynlegt
– að stórefla alla umræðu um bækurnar þar sem orðin
búa. Einungis þannig veitum við börnunum okkar (og
okkur sjálfum) tækifæri, bæði til að njóta allra þeirra
lystisemda sem lífið býður upp á en ekki síst valdið til
að takast á við verkefni framtíðarinnar. Sé okkur raun-
veruleg alvara með því leggjum við ofuráherslu á lestur
og samtal um bækur.
Bækur á heiðurslista Íslandsdeildar IBBY fyrir árið 2020.
Verkefni framtíðarinnar
eru vissulega gríðarstór.
Svo stór að orðaforði
okkar flestra nær vart utan
um þau eins og Andri
Snær nefnir.