Börn og menning - 2019, Blaðsíða 24

Börn og menning24
og rúmi. Sagan gerist öll á einu sumri í Breiðholtinu,
allt frá því að hin hefðbundna sumargjöf, ilmandi nýr
brennibolti, er tekin upp á sumardaginn fyrsta og þar
til boltinn er orðinn linur og úr sér genginn í sumarlok.
En þá er líka allt breytt.
Ekkert venjulegt sumar
Sumarið sem um ræðir er ekkert venjulegt sumar. Það
er ekki nóg með Halli flytji nýr í hverfið og komi inn
sem sterkur liðsmaður í götuboltaliðið. Nei, sumarið er
sjálft örlagasumarið 1980; sumarið sem Birkiselskrakk-
arnir stofna Fótboltaliðið Maríó, sumarið sem Gerða
uppgötvar að væntingarnar sem gerðar eru til krakk-
anna eru gjörólíkar eftir kynjum, sumarið sem Vigdís
Finnbogadóttir er kosin forseti Íslands.
Þótt sumarið 1980 virðist kannski ekki svo órafjarri er
veröld Gerðu og vina hennar gjörólík þeirri sem vænt-
anlegir lesendur bókarinnar, nútíma unglingar, lifa og
hrærast í. Farsímar og internet eru fjarlæg fantasía, það
er ekkert sjónvarp á fimmtudögum, algjört sjónvarps-
leysi í júlí, Gerða les áfjáð um Nancy og laumast stund-
um í Sannar sögur frá stóru systur sinni. Í símaskránni,
sem enn er hnausþykkur doðrantur á símabekk, eru eig-
inmenn skráðir fyrir símanúmerum heimilanna.
Það er vandasamt verk að skrifa sögu inn í annan
tíma. Höfundur þarf að miðla nægilega miklum upp-
lýsingum til að lesandi lifi sig inn í þennan sama sögu-
tíma og söguheim, án þess að finnast hann stöðugt mat-
aður á upplýsingum. Brynhildi ferst það að langmestu
leyti afskaplega vel úr hendi. Hún dregur upp mjög
skýra mynd af sögusviðinu, Breiðholti í mótun með
öllu tilheyrandi: tómum húsum með framkvæmdakexi
og verkfærum á glámbekk, rígnum við Fellin, auðum
móum og svaðilförum yfir Breiðholtsbrautina. Tíðar-
andanum miðlar hún sömuleiðis á hátt sem kveikir
hlýja nostalgíu í brjóstum þeirra sem muna. Sjoppu-
dömurnar keðjureykja yfir földum eintökum af Sam-
úel, móðir Gerðu fær að gjöf brúnt leirfat sem eins og
smellpassar undir heitu brauðréttina og söguhetjur eru
spurðar hvort þær ætli að kaupa glerið þegar þær gera
sér glaðan dag með lítilli kók í gleri og lakkrísröri með.
Það er erfitt fyrir lesanda sem enn man lakkrísrörin og
sjoppumenninguna að áætla hvort nútíma unglingar
finni tengifleti við þá hlýju (og eilítið röku, svona eins
og pylsugufa sem stígur upp úr potti) minningu.
Tímatengdar fótboltavísanir eru eilítið tormeltari og
krefjast meiri skýringa. Maríó Kempes, sem hið ný-
stofnaða fótboltafélag þeirra Breiðhyltinga heitir eftir,
er enda tæplega ofarlega í hugum lesenda í dag, þótt
fótboltasinnaðir séu.
Samtímaverk um liðna tíð
Fótboltinn er í aðalhlutverki í Ungfrú fótbolta, en jafn-
réttisbaráttan spilar sömuleiðis lykilstöðu. Það sem
skiptir söguna máli, og Brynhildur kemur afspyrnuvel
til skila og af miklu næmi, er innra ferðalag söguhetj-
unnar Gerðu þetta afdrifaríka sumar. Sumarið 1980 er
sumarið sem stelpurnar standa andspænis því óréttlæti
að boðið sé upp á fótboltaæfingar fyrir drengjaflokka
en ekki stúlknaflokka. Drengirnir, sem þær spila með
götubolta daglega og oft á dag, fá skipulagðar æfingar
með þjálfurum en stelpunum hlotnast ekki sami heið-
ur. Þegar þær gera tilraun til að mæta á æfingu hjá
Hún dregur upp mjög
skýra mynd af sögusviðinu,
Breiðholti í mótun með öllu
tilheyrandi: tómum húsum
með framkvæmdakexi og
verkfærum á glámbekk, rígn-
um við Fellin, auðum móum
og svaðilförum yfir
Breiðholtsbrautina.