Fiskifréttir - 30.05.1997, Blaðsíða 5

FISKIFRETTIR 30. maí1997
Veiðileyfagjald
— nauðsyn eða fjarstæða?
— eftir Ágúst Einarsson
Astand fiskistofna
Tillaga Hafró:
10 þús. tonna aukn•
ing í úthafsrækju
Mikil umræða hefur orðið um
ráðstefnu sjávarútvegsráðherra á
Akureyri fyrir skömmu um veiði-
leyfagjald og skattbyrði lands-
byggðarinnar. Þetta tengist hinni
áköfu umræðu í þjóðlífinu um
veiðileyfagjald. Spurningin hvort
taka skuli upp veiðileyfagjald
eða ekki er fyrst og fremst póli-
tísk.
Rök með og á móti
Rökin fyrir veiðileyfagjaldi
eru tvenns konar. Annars vegar
svokölluð réttlætisrök, þ.e. ríkis-
valdið úthlutar til útgerðar-
manna kvótum sem ganga kaup-
um og sölum. Þessir kvótar eru
verðmæti og engin sanngirni sé í
því að sá sem fær úthlutað verð-
mætum af opinberri hálfu úr
sameiginlegri auðlind greiði ekk-
ert fyrir þau. Þeir hagnast á nýt-
ingu úthlutaðs kvóta svo og á
sölu og leigu á kvóta. Nýir út-
gerðarmenn verða að greiða fullt
verð fyrir veiðileyfin en ekki til
þjóðarinnar heldur
aðeins til þeirra út-
gerðarmanna sem
fengu þeim úthlutað
upphaflega.
Hins vegar eru
nokkuð flókin hag-
fræðileg rök fyrir
veiðileyfagjaldi. Þau
byggja á hagkvæmu
fiskveiðistjórnar-
kerfi. Það kemur
fram í vaxandi hagn-
aði í atvinnugrein-
inni og þá verður
mjög erfitt fyrir aðr-
ar atvinnugreinar að starfa við
hlið sjávarútvegs. Atvinnulífið
verður áfram einhæft og hagur
landsmanna ekki eins góður og
hann gæti verið.
Rökin gegn veiðileyfagjaldi
eru einkum þau að staða sjávar-
útvegs sé svo bágborin að frekari
skattlagning komi ekki til greina
og auk þess muni það bitna
harkalega á landsbyggðinni.
Einnig er stundum sagt að núver-
andi kerfi sé gott í þeim skilningi
að það tryggi varanleg afnot út-
gerðarmanna að auðlindinni,
þeir fari vel með hana og afrakst-
urinn skili sér með einum eða
öðrum hætti inn í þjóðarbúið og
þannig til allra landsmanna.
Veiðleyfagjald eílir
atvinnulífið
Undirritaður er talsmaður
veiðileyfagjalds, m.a. vegna rétt-
lætisröksemdanna, en einnig
vegna þess að það er nauðsynlegt
framhald á þjóðarsáttinni um
efnahagslegan stöðugleika.
Veiðileyfagjald tryggir stöðugt
gengi, litla verðbólgu og eflir at-
vinnulífið. Sjávarútvegurinn er
það sterkur að aðrar atvinnugrein-
ar, einkum annar útflutnings- og
samkeppnisiðnaður, eiga mjög
erfitt uppdráttar til lengri tíma.
Það er hins vegar brýn nauðsyn
að atvinnulíf okkar verði fjöl-
breyttara og það er í þágu sjávar-
útvegs að stöðugleiki haldist. Sjáv-
arútvegurinn tapaði mest á gömlu
„Útgerðarfyrir-
tækin myndu
greiða veiðileyfa-
gjaldið. Þannig er
t.d. fráleitt að segja
að Akureyringar
greiði veiðileyfa-
gjald sem lagt yrði
á Útgerðarfélag
Akureyringa.
stefnunni þegar allur arður var
dreginn út úr greininni með rangri
gengisskráningu.
Forsenda alls þessa er að okkur
takist að reka sjávarútveginn á
arðbæran hátt og þar skiptir fisk-
veiðistjórnunarkerfið meginmáli.
Reynslan af aflamarkskerfinu í
botnfiskveiðum er ekki mjög löng,
en t.d. í loðnuveiðum hefur verið
svipað stýrikerfi í mun lengri tíma.
Það er dæmi um árangursríka
stjórnun, enda hefur mjög lengi
verið hagnaður af veiðum og
vinnslu í loðnu og óvíða eru laun
sjómanna hærri.
Hver greiðir
veiðileyfagj aldið ?
Arðsemi í íslenskum sjávarút-
vegi mun aukast á næstu árum. Nú
eru tekjur sjávarútvegs um 95
milljarðar á ári og hægt er að áætla
kostnað um 91 milljarð. Þannig er
þegar nokkurra milljarða hagnað-
ur af sjávarútvegi og ekki veitir af.
Á næstu árum munu tekjur auk-
ast og kostnaður lækka ef við höld-
um rétt á spilunum. Væntingar í
sjávarútvegi endurspeglast m.a. í
háu verði á kvóta og eftirspurn
eftir hlutabréfum í sjávarútvegs-
fyrirtækjum. Kvótaverð og
hlutabréfaverð er ekkert annað
en hagnaður framtíðarinnar.
Ef lagt er á veiðileyfagjald þá
greiða útgerðarfyrirtækin það.
Þannig er fráleitt að segja að Ak-
ureyringar greiði veiðileyfagjald
sem yrði lagt á Utgerðarfélag
Akureyringa (ÚA). Veiðileyfa-
gjaldið verður hins vegar aldrei
meira en hluti af þeim hagnaði
sem verður í greininni í framtíð-
inni. Þannig raskar veiðileyfa-
gjald ekki núverandi stöðu fyrir-
tækisins eða eigenda þess.
Það er hins vegar athyglisvert
að ÚA er í meirihlutaeigu Reyk-
víkinga og reykvískra fyrirtækja
en ekki Akureyringa. Þetta gildir
reyndar um mörg fleiri fyrirtæki
á landsbyggðinni. Þau er ekki í
eigu heimamanna enda skiptir
það ekki höfuðmáli. Atvinna
heimanna er þó vitaskuld háð
stöðu fyrirtækjanna.
Hvað gerðu
Norðmenn?
Það er mögulegt
að nota veiðileyfa-
gjald til að lækka
tekjuskatt einstakl-
inga. Fyrst yrði
veiðileyfagjaldið
varið til að greiða
kostnað hins opin-
bera við sjávarút-
veg, s.s. við eftirlit,
hafrannsóknir o. fl.
þ.h. Síðar getur arð-
ur af auðlindinni
runnið til annarra mála, t.d. til
tekjuskattslækkunar.
Norðmenn notuðu t.d. olíu-
hagnað sinn, sem er alveg sam-
bærilegur við arð okkar af fisk-
veiðum, til að greiða allar er-
lendar skuldir sínar. Þeir tóku út
úr olíuiðnaðinum hluta af hagn-
aði með gjaldtöku. Þeir skyldu
þó nóg eftir innan greinarinnar,
enda er mjög góð afkoma af ol-
íuvinnslunni þótt þetta gjald sé
tekið og laun starfsmanna eru
mjög há.
Gjaldtaka fyrir veiðiheimildir
þekkist víða erlendis og vissulega
greiðir sjávarútvegurinn, t.d.
með Þróunarsjóðsgjaldi, lítils-
háttar gjald nú þegar fyrir veiði-
heimildir.
Andstaða við veiðileyfagjald
hefur því miður byggst of mikið á
upphrópunum hérlendis en ekki
á málefnalegri umræðu. Það er
ekki hvað síst mikilvægt fyrir
sjávarútveginn að efla aðra at-
vinnuvegi við hlið sjávarútvegs,
m.a. þjónustu við sjávarútveg.
Höfundur er alþingismaður.
Bjart er yfir úthafsrækjunni um
þessar mundir. Hafrannsókna-
stofnun leggur til að aflinn verði
aukinn um 10 þús. tonn á næsta
fiskveiðiári eða úr 60 þús. tonnum í
70 þús. tonn.
Stofnvísitala rækju á árinu 1996
var hærri en nokkru sinni fyrr og
einnig hafði kvendýrum fjölgað
verulega. Nýliðun var mjög góð og
stafar það mest af sterkum árgangi
rækju frá 1993. Rækjuafli á djúp-
slóð minnkaði úr 66 þús. tonnum í
57 þús. tonn milli áranna 1995 og
1996. Þetta stafaði annars vegar af
heldur minna aflamarki en einnig
og ekki síður af mikilli sóknar-
aukningu á Flæmingjagrunni þar
sem veiðar voru óheftar á síðasta
ári.
Áflatölur á £ .rásleppu 13.6.’!>5* vertíð m 13.6.'%* aí’95-’9 37.4.'97 7 26.5.'97
Seyð., Fásk.. Stöð., Djúpi. 102 116 139 280
Neskaupstaður 224 155 29 84
Vopnafjörður 640 530 229 504
Bakkafjöröur 720 724 452 750
Þórshöfn 414 286 125 250
Raufarhöfn 519 449 220 447
Lcirhöfn 106 64 5 14
Kópasker 205 69 50 129
Tjörnes 39 60 20 43
Húsavík 230 369 166 476
Flatey 104 129 'ZZ 75
Grenivík 213 179 106 178
Dalvík 13 9 4 16
Grímsey 57 69 52 85
Ólafsfjörður 186 100 34 120
Siglutjörður 401 267 200 400
Hagancsvík 92 55 40 152
Hofsós 103 67 50 110
Sauðárkrókur 100 139 91 208
Skagi 73 110 135 287
Strandir 179 313 205 804
ísafjörður 4 7
Bolungarvfk 120 76 40 65
Flateyri 18 10 14
Suðureyri 18 20 15
Þingeyri 17 7 7
Bíldudalur 105 50 51
Patreksfjörður 228 204 196
Barðaströnd 200 200 200
Rcykhólar 10.3 66 73
Stykkishólmur 283 312 185
Grundarfj. 150 220 120
Rif/Eyjar 210 350 120
Akrancs 1.286 960 651
Reykjavík 190 90 63
Álftanes 65 38 36
Hafnarijörður 65 65 105
Vogar 126 67 72
Grindavík 440 300 101 145
Sandgerði 215 300 118 327
SAMTALS 8.457 7.598 2.633 8.209
IIEII.DARVHIDI 1 Iluti veiömnar i rtl löur 11.259 10.433