Fiskifréttir - 30.05.1997, Blaðsíða 9

FISKIFRÉTTIR föstudagur 30. maí 1997
9
Pólstjarnan með góðan feng (Mynd: Konráð Eggertsson).
Hrefnur um borð í Fjólu BA á landleið eftir vel heppnaða veiðiferð (Mynd: KE).
Allt frá nokkrum hrefnum
á ári upp í rúmlega 200 dýr
um íslensk spendýr frá árinu 1932
segir að hrefnur hafi ekki verið
veiddar við ísland fyrr en árið 1914
nema hvað nokkur dýr kunni að
hafa verið drepin við hvalveiðitil-
raunir við NV-ísland og í Eyjafirði
á 17. öld.
Engar opinberar tölur eru til um
fjölda veiddra hrefna fyrstu 60 árin
eða frá 1914 til 1974 þegar stjórn
veiðanna hófst. Eigi að síður hafa
menn nokkra hugmynd um um-
fang veiðanna á þessu tímabili,
sem fyrst og fremst er byggð á
skrásetningu veiðimannanna
sjálfra. A árunum 1914-1947 virðist
Hrefnu-Láki hafa verið einn um
hrefnuveiðarnar við Vestfirði og
alls skotið 161 dýr. Bátar frá Norð-
ur- og Norðausturlandi skutu sam-
tals 82 hrefnur á árabilinu 1921-35,
samkvæmt heimildum Bjarna Sæ-
mundssonar, en seinni athuganir
benda til þess að dýrin hafi verið
fleiri og a.m.k. níu bátar hafi tekið
þátt í veiðunum. Bjarni Sæmunds-
son nefnir ekki hrefnuveiðar í öðr-
um landshlutum en samkvæmt
heimildum frá Austfjörðum mun
a.m.k. einn bátur hafa stundað
hrefnuveiðar þaðan á 3. áratugn-
um þótt engar aflatölur séu til. Til
marks um það er m.a. frásögn af
því, að árið 1923 hafi sjómenn á
Austfjörðum hafi kvartað undan
því að hrefnuveiðar inni á fjörðum
hafi skaðað síldveiðar þar.
Veiðin tekur kipp á
7. áratugnum
Á árabilinu 1914-1980 voru að
minnsta kosti 3.362 hrefnur skotn-
ar hér við land. Eins og sést á með-
fylgjandi línuriti voru þær fáar
framan af eða aðeins nokkrir tugir
að meðaltali á ári. Það er ekki fyrr
en á sjöunda áratugnum sem veru-
leg fjölgun verður. Á árabilinu
1966-70 er meðalveiðin 105 dýr á
ári, á bilinu 1970-75 eru veidd dýr
137 að meðaltali á ári, og á árabil-
inu 1976-1980 er meðalveiðin 200
dýr á ári. Eftir 1980 var veiðin um
eða rétt yfir 200 dýr árlega nema
hvað aflinn minnkaði í 178 hrefnur
árið 1984 og 145 árið 1985.
Islensku hrefnubátarnir hafa
aldrei verið margir og voru nálægt
10 talsins síðustu tíu árin. Norð-
lendingar veiddu á fjörðunum fyrir
norðan og þar úti af, en Djúpmenn
veiddu bæði í ísafjarðardjúpi og á
Húnaflóa og síðustu árin einnig
bæði á Breiðafirði og Faxaflóa.
Hrefnurnar voru skornar undir
það síðasta á Brjánslæk og Árs-
skógssandi.
Eins og sést á lýsingunni af veið-
um Hrefnu-Láka hér annars staðar
í blaðinu voru veiðitækin frumstæð
og gekk á ýmsu. Seinna fengu
menn stærri og kraftmeiri byssur
svo að dauðastríð hrefnunnar
styttist. Síðustu árin sem hrefnan
var veidd voru menn komnir með
485 kalibera riffla með stálkúlu, að
sögn Konráðs Eggertssonar
hrefnuveiðimanns. Rifflarnir voru
svo kraftmiklir að kúlan fór nánast
í gegnum allt. Ef svo illa tækist til
að dýrið dræpist ekki með skutlin-
um var dýrið dregið að skipshlið-
inni með spili og skotið með rifflin-
um. Dugði oftast eitt skot. Sumir
bátarnir voru með 60 faðma skot-
CROSSLEY
Vélaþéttíngar
pakkningaefni
Grandagarði 2, Rvík, sími 552-8855
línu og 400 faðma vír inni í spli og
var dýrinu aldrei sleppt frá bátn-
um. Þannig var nánast aldrei hætta
á að týna dýrinu þótt skotið væri í
svarta þoku.
Japanir steikja rengið
eins og beikon
Lengst af voru afurðir hrefn-
unnar eingöngu til innanlands-
brúks. Svangir magar biðu með
eftirvæntingu eftir nýju kjöti og
spiki. Kjöt sem ekki var borðað
strax var saltað eða reykt og spikið
hengt upp og látið vera inn þar sem
birta náði ekki til þess. Síðan var
það tekið niður löngu síðar og
borðað ósoðið. Konurnar notuðu
seymi af hrefnunni fyrir tvinna og
saumuðu með því skó úr sauð-
skinni.
Það var ekki fyrr en árið 1976
sem byrjað var að leita erlendra
markaða fyrir hrefnuafurðir og
selja stóran hluta þeirra til Japans
fyrir miklu hærra verð en fékkst
heima fyrir, að sögn Konráðs.
Breyttist þá skiptingin í stærð
veiddra dýra því Japanir vildu
heldur stórar hrefnur en smáar,
sögðu þær miklu bragðmeiri og
betri. Þetta margfaldaði kjöt-
magnið. Japanir fara allt öðru vísi
með afurðirnar en íslendingar.
Þeir éta allt kjötið hrátt. Rengið
reykja þeir og steikja síðan á svip-
aðan hátt og við steikjum beikon.
Heimildir
Jóhann Sigurjónsson: Icelandic Minke
Whaling 1914-1980. Skýrsla til Al-
þjóðahvalveiðiráðsins, 1980.
Nytjastofnar sjávar og umhverfisþættir
1991; útg. Hafrannsóknastofnun
1991.
Konráð Eggertsson: Nokkur orð um
hrefnuveiðar við Island; Sextant-
inn, blað stýrimannaskólanema á
Dalvík.