Fiskifréttir - 30.05.1997, Blaðsíða 23

FISKIFRÉTTIR föstudagur 30. maí 1997
sumri er við vorum að veiðum á
Skagafirði í nágrenni Drangeyjar.
Grettir Ásmundarson á mjög sterk
ítök í Færeyingum og sennilega er
engin Islendingasagnanna jafn
þekkt í Færeyjum og Grettissaga.
Okkur þótti því gaman að sjá
Drangey og ég linnti ekki látunum
fyrr en ég fékk félaga mína til þess
að samþykkja að fara með mér upp
í eyna. Við fórum á smábáti að
eyjunni og náðum að klöngrast
upp. Ég get sagt þér að það var stór
stund fyrir mig að standa uppi í
Drangey og horfa yfir Skagafjörð-
inn.
Annar kokkurá
togaranum Gylli
Flestir Færeyingarnir voru
aðeins á íslandi yfir vertíðartím-
ann. Steinbjörn segist hafa komist
að því þegar saltfiski var landað í
eitt skiptið á Flateyri að menn
vantaði á togarann Gylli.
— Fað varð úr að ég réði mig á
Gylli. Við fórum tveir af Hrefn-
unni á Siglufirði og tókum rútuna
suður til Reykjavíkur þar sem
Gyllir var í slipp. Það var ævintýra-
legt ferðalag enda voru vegirnir
ekki upp á það besta á þessum ár-
um. Félagi minn átti að verða ann-
ar kokkur á Gylli en við komuna til
Reykjavíkur ákvað hann að halda
heim til Færeyja. Þar sem ég var
yngsti skipverjinn um borð þá bað
skipstjórinn, Jóhann Pétursson,
mig um að verða annar kokkur. Ég
tók því fálega enda taldi ég mér
margt annað betur gefið en elda-
mennskan. Það varð þó úr að ég
tók við þessu starfi gegn því að
þurfa ekki að vaska upp. Það
leiddist mér meira en flest annað á
þessum árum. Jóhann var góður
karl. Hann hafði verið skipstjóri á
færeyskum togara frá Suðurey ein-
hvern tímann á fjórða áratugnum
og hann þekkti því vel til færeyskra
sjómanna. Stýrimaðurinn hét Jón
og var hann frá ísafirði. Hann
hafði mikinn áhuga á að fræðast
um Færeyjar og oftar en ekki bað
hann mig um að koma upp í brú og
spjalla við sig.
Það flóði allt í mjólk
og fersku kjöti
í fyrstu veiðiferð Steinbjarnar á
Gylli var haldið til veiða á Hala-
miðum. Aflinn var ágætur og nú
vænkaðist hagur Færeyingsins.
Auk fastrar kauptryggingar höfðu
sjómennirnir aflahlutdeild og góð-
ur afli þýddi auknar tekjur.
— Ég veit ekki hvort kokkurinn
var á öðrum samningum en aðrir
en hann fékk 500 íslenskar krónur
á dag bara fyrir matreiðsluna.
Annað gerði hann ekki, segir
Steinbjörn en þegar hann hélt
heim til Færeyja í jólaleyfi í desem-
ber 1957 segist hann örugglega
hafa verið búinn að vinna fyrir 12-
13 þúsund dönskum krónum. Það
hafi verið tvisvar til þrisvar sinnum
hærri laun en hann hefði getað
vænst að fá í Færeyjum fyrir fulla
23
vinnu og rétt sé að hafa í huga að
enga vinnu hafi verið að hafa í eyj-
unum frá því í nóvember og fram í
febrúar.
— Við sendum minnst 650
danskar krónur heim til Færeyja á
hverjum mánuði. Þessi upphæð
var tekin sjálfkrafa af laununum.
Það höfðu tekist samningar um
það á milli íslenskra stjórnvalda og
Færeyinga með Erlend Patursson í
broddi fylkingar að Færeyingar í
vinnu á Islandi greiddu skatt af
launum sínum til helminga í báð-
um löndum. Ég held að það hafi
verið eins með mig og marga aðra
Færeyinga að mestur hluti laun-
anna skilaði sér heim til Færeyja.
Ég eyddi litlu á íslandi. Herbergið,
sem ég hafði var ódýrt, og ég var
ekki mikið fyrir hið ljúfa líf. Það
hafði bjargað þessu fyrsta ári mínu
á íslandi að komast á togara eftir
slaka vertíð. Best hefði verið að
komast á togara sem sigldi með
aflann til Englands en netabátarnir
í Vestmannaeyjum voru einnig
litnir hýru auga, segir Steinbjörn
en hann segir að það sem komið
hafi færeysku sjómönnunum einna
mest á óvart um borð í íslensku
skipunum var hve maturinn var
góður og vel útilátinn.
— Það var mjög mikill munur á
fæðinu um borð í íslensku og fær-
eysku skipunum. Færeysku skipin
stunduðu mörg hver veiðar á fjar-
lægum miðum og eini maturinn,
sem tekinn var með í veiðiferðir,
var saltkjöt. Það var það eina sem
hægt var að geyma án þess að það
skemmdist. Síðan var auðvitað
fiskur í matinn. Saltkjöt og fiskur.
Það var maturinn um borð í fær-
eysku skipunum. Á íslensku skip-
unum var hins vegar alltaf kjöt
einu sinni á dag - ferskt kjöt - og
svo fiskur. Veiðiferðirnar voru svo
stuttar að það var ekkert vandamál
að geyma kjötið. Og svo flóði allt
af nýmjólk um borð og hver skip-
verji mátti drekka eins mikið af
mjólk og hann gat í sig látið. Við
trúðum ekki okkar eigin augum
fyrst í stað enda heyrði það til und-
antekninga að menn fengju mjólk
um borð í færeysku skipunum. I
landi voru það pönnukökur með
rjóma sem lifa í minningunni. Því-
lík sælkerafæða þekktist ekki
heima.
Góð afkoma þrátt
fyrir gengisfall
Steinbjörn var í Færeyjum í jóla-
leyfi en 1. janúar 1958 var hann
aftur kominn til íslands og tilbúinn
til þess að fara á sjó á Gylli.
— Ég átti víst skipspláss á Gylli
en ég vissi að það yrði lítið um
veiðar í fyrri hluta janúarmánaðar.
Það varð líka úr að togarinn var
sendur til Færeyja eftir vinnuafli.
Við áttum að ná í fólk og fara með
það til Flateyrar. Ég man það helst
frá þessari ferð að það var brjálað
veður á leiðinni og mikil snjó-
koma. Ég held jafnvel að það hafi
orðið skipsskaðar um þetta leyti
vegna veðursins. Eftir að við vor-
um búnir að ná í fólkið þá fórum
við á veiðar og vorum á hefðbund-
um togveiðum framan af. Um vor-
ið fórum við á steinbítsveiðar.
Steinbíturinn var veiddur í troll og
ég minnist þess hve það var þungt
að draga trollið vegna þess hve afl-
inn var mikill. Við fórum eina þrjá
túra á steinbítsveiðar þarna um
vorið og fylltum skipið í þeim öll-
um. Gyllir bar 200 tonn. Það var
mjög góð afkoma á þessum veið-
um. Það var hátt verð á steinbít og
aflinn var mikill. Reyndar hafði ís-
lenska krónan fallið gagnvart
þeirri dönsku þannig að nú fengust
aðeins 27 danskir aurar fyrir eina
íslenska krónu en þrátt fyrir það
var ég með góðar tekjur á færeysk-
an mælikvarða. Kreppan í Færeyj-
um sá til þess, segir Steinbjörn en
hann rifjar það upp að þegar hann
skrifaði bókina „Kasta“ árið 1991
þá hafi ríkt velmegun í Færeyjum.
Ekki hafi hins vegar liðið á löngu
þar til önnur kreppa skall yfir í
Færeyjum og það sé fyrst nú að
menn sjái upp úr öldudalnum.
ísland var land
allsnægtanna
Steinbjörn segist hafa upplifað
árin á Islandi sem eitt samfellt æv-
intýri. Öll samskipti við íslendinga
hafi verið eins og best varð á kosið
og hann segist aldrei hafa lent í
vandræðum vegna tungumálsins.
— Ég var laus og liðugur og
íslands-
Eins og sjá má á meðfylgjandi
vísubrotum þá voru ort kvæði
um íslandsferðir Færeyinga á
sjötta áratugnum. Hér á eftir
eru nokkur erindi úr kvæðinu
um bóndann Petur Kyll frá
Oyndarfirði.
Eg ein sang nú syngja vil,
sum júst nú er blivin til,
urn ein flokk av föroyingum,
sum fór til íslands.
Gentir, dreingir, konir, menn,
fóru öll avstað i senn
fyrir fimtanhundrað danskar
kall um mánan.
Har var dansur - har var spæl
har var drukkið tætt og væl,
konufólkini brátt flenna öll í
kyki.
Tænarinn á borðið ber,
um tú full er,
einki ger og tey föla seg
sum mitt í Himmiríki.
Tvær so fittar vóru har,
sagði Petur fyrir mær,
lagaligar sóu tær út til at vera.
Onnur var úr Rituvík,
hon var Marilyn Monroe lík,
grönan hatt á hövdinum,
hon mundi bera
„Har du aldri sett mig för?
Petur Kyll fra Oyndarfjörð
jeg er bonde og har
femogtyve köer.
Men deet er sá kedeligt,
det er ingen AQUAVIT,
derfor rejser jeg nu op til
Vestmanöer.
Plássins vegna verða ekki
fleiri erindi birt hér en rétt er að
nefna að kvæðið endar sem hér
segir: Tá eg Petur seinast sá /
hann í taxabili lá / og hann
rópti: Koyri Petur Kyll í
„Ríki“.
Steinbjörn er afkastamikill rithöfundur og hefur leikrit hans, Skipið,
verið sýnt í Þjóðleikhúsinu
KASTA
í skáldsögumii Kasta cftir Steinbjörn B. .Jacobsen er fjallað á
raunsannan hátt um það hvernig færeysku sjómennirnir upplifðu
það að vera á íslenskum togurum. Að sögn Sveinbjörns varð heiti
bókarinnar, Kasta, fyrir valinu vegna þess að það væri þekkt um
allt Norður-Atlantshaf og allir vissu við hvað væri átt þegar
skipstjórinn kallaði: Kasta. Til þess að gefa lesendum smá innsýn
í efni bókarinnar fara liér á eftir nokkrar línur þar sem söguhetj-
an veltir lífinu á íslandi fyrir sér.
Men nú var hann ekki bara skuldafríur, hann hevði eisini
goldið sparikassalánið, og tey áttu sparikassabók. Konan hevði
eisini sagt tað við hann, at han kundi eins og teir flestu vera
nögdur við at vera 6 mánaðir burtur. Men best var at vera
fyrirvarin, eingin visti, hvussu lengi henda gulltíðin vardi. Og so
var hetta sjólívið sum at hava feriu. Vaktirnar vóru seks og seks,
og á kongafiskinum var bara at skumpa í lastina. Maturin var
ótrúligur. Einki hotell fekk verið betri. Tá ið hann hevði fortalt
einum skipara, sum hann fyrr hevði verið við, um matin, trúði
skipariu honum ikki. At enda trúði hann kanska, men tá segði
hann: Ja, tað er íslendingum so líkt at eta seg fallit.
Ólavur suffaði við, har han stóð. Hvat bagdi förovingum,
henda spurning hevði hann ofta sett sær.
Tað, teir ótu her, var alt íslendskt.
Kjötið, mjólkin, viðskerin, eplini, keks-
irnar og harðkökurnar, men alt
var innflutt við teim föroysku
skipununt. Nakrir dunkar av
danskari mjólk undan Molly-
kúnni og vánaligt, amerikanskt
saltkjöt. Tá ið hansara hugsan
kom í hetta sporið, ornaði hann
altíð og fekk illa staðið stillur.
Nógv fyrir kortini at verða skírd-
ur landasvíkjari, tí ein royndi at
bjarga sær og sínum. Hála! Tann
grovmælta röddin á skiparanum,
setti Ólad harðliga aftur á dekkið
á „Ásmundi“. Skiparin hevði tek-
ið av ferðini. Ólavur skundaði
sær at slakka bremsurnar og sæta
spælið í gongd.
(Úr skáldsögunni Kasta)
Fæst orðanna ættu að veltast
fyrir íslendingum en þó er e.t.v.
rétt að þýða nokkur þeirra.
Nögdur - ánægður, kongafiskur -
karfi, skipari - skipstjóri, fallit -
gjaldþrota, -viðskerin - sni jör og
eplini - kartöflurnar.