Fiskifréttir - 30.05.1997, Blaðsíða 24

24
FISKIFRÉTTIR föstudagur 30. maí 1997
þurfti ekki að hugsa um aðra en
sjálfan mig. Reyndar fór hluti af
laununum alltaf heim til foreldra
minna en ég var þrátt fyrir það í allt
annarri aðstöðu en færeysku fjöl-
skyldumennirnir sem voru með
mér á íslensku skipunum. Fyrir
þeim var þessi vinna og aðskilnað-
ur frá fjölskyldunum nauðsyn.
Öðru vísi gátu þeir ekki brauðfætt
fjölskyldur sínar, segir Steinbjörn
en hann segir árin frá 1954 til 1958
einstök á sviði samskipta Islands
og Færeyja.
— Það er erfitt fyrir Islendinga
að gera sér grein fyrir þýðingu
þessa tímabils fyrir Færeyinga.
Samkvæmt heimildum mínum
fluttu færeyskir sjómenn og aðrir
Færeyingar, sem unnu á Islandi,
alls 15 milljónir danskra króna frá
Islandi til Færeyja á árinu 1957.
Þetta ár nam verðmæti alls útflutn-
ings frá Færeyjum 92 milljónum
danskra króna. Það munaði því
ekki lítið um þessar tekjur frá Is-
landi fyrir færeyskt efnahagslíf og
mín skoðun er sú að áhrifin hafi
verið enn meiri en þessar tölur
segja til um. ísland var land all-
snægtanna í augum Færeyinga á
þessum tíma og ég er þess fullviss
að velmegunin á Islandi opnaði
augu okkar Færeyinganna fyrir því
að það væri einnig hægt að skapa
svona samfélag í Færeyjum. Fugla-
fjörður var t.d. stærra bæjarfélag
en Flateyri. Hvers vegna ætti ekki
að vera hægt að reisa færeysku
byggðirnar úr öskustónni? Menn
fylltust bjartsýni eftir að hafa verið
á Islandi og það er engin tilviljun
að það varð uppsveifla í færeysku
þjóðfélagi skömmu síðar.
Færeyinga vantaði
kennara — ekki
skipstjóra
Eins og fram kemur í inngangi
þessa viðtals fannst Færeyingun-
um allar aðstæður á Islandi mjög
framandi um og upp úr miðjum
sjötta áratugnum. Reykjavík var
stórborg í þeirra augum og smjör
virtist drjúpa af hverju strái. —
Hugsunarháttur okkar Færeying-
anna var allt annar en Islending-
anna. Við komum til íslands með
þá einu hugsun að vinna og vinna
sem mest á meðan íslensku sjó-
mennirnir sem og aðrir landsmenn
tóku þátt í neyslukapphlaupinu af
miklum krafti, segir Steinbjörn en
hann hugsar með mikilli hlýju til
íslandsáranna. Þar kom hann und-
ir sig fótunum og tekjurnar notaði
hann til þess að mennta sig í Dan-
mörku. En hvers vegna valdi hann
kennarastarfið?
— Það vantaði kennara í Fær-
eyjum en hins vegar var nóg af sjó-
mönnum. Við áttum nóg af dug-
legum skipstjórum og þótt ég
kynni mjög vel við mig á sjónum þá
sá ég að krafta minna var annars
staðar þörf í færeysku samfélagi en
úti á sjó, segir Steinbjörn en óhætt
er að trúa því að það var með hags-
muni færeysku þjóðarinnar að
leiðarljósi sem hann ákvað að ger-
ast kennari. Það er greinilegt að
þjóðerniskennd hans er sterk og
hann er stoltur af uppruna sínum.
— Færeyingar og Islendingar
eru bræðraþjóðir. Við eigum ótrú-
lega margt sameiginlegt. Meira að
segja veðrið sameinar okkur.
Kristján Eldjárn, forseti Islands,
var mikill áhugamaður um að
styrkja tengslin á milli Islands og
Færeyja og fyrir það hlaut hann
virðingu Færeyinga. Mín skoðun
er sú að böndin, sem tengja þjóð-
irnar, þurfi að treysta enn betur í
framtíðinni. Egveit aðFæreyingar
eru mér sammála og ég vona að
íslendingar séu sömu skoðunar,
segir Steinbjörn B. Jacobsen sem
bað fyrir bestu kveðjur til allra
vina sinna á Islandi.
Færeyskur sjómaður við vinnu sína um borð í íslenskum togara. Færey-
ingarnir þekktust gjarnan á peysunum
Innrásin frá Færeyjum
Fáir færeyskir sjómenn
hafa jafn mikla reynslu
af því að vinna um borð í
íslenskum fískiskipum
og Karton Joensen. Kar-
ton fór fyrst til íslands á
vertíð árið 1954 og hann
lauk sjómennskuferlin-
um fyrir aðeins tveimur
árum er hann lét af störf-
um á Hólmaborg SU af
heilsufarsástæðum. A
þessum rúmlega 40 ár-
um var Karton bæði á
íslenskum og færeyskum
skipum og hann segir Is-
land vera sitt annað
heimaland. - Eg get ekk-
ert sagt um Island og ís-
lendinga nema gott eitt.
Það er enginn munur á
íslendingum og Færey-
ingum. Þetta veit eldra
fólkið í Færeyjum og
einnig á Islandi en ég er
hræddur um að yngra
fólkið geri sér ekki grein
fyrir þessu, segir Karton
í samtali við Fiskifréttir.
Þegar Karton kom til Islands í
ársbyrjun 1954 fékk hann pláss á
mótorbátnum Glaði. Karton segir
hins vegar að vertíðin hafi farið
öðru vísi en ætlað var. Báturinn
sökk á Pálmasunnudag en áhöfn-
in, fimm Færeyingar og þrír Is-
lendingar, bjargaðist um borð í
annan bát.
— Við höfðum verið á línuveið-
um í janúar og febrúar en síðan var
skipt yfir á net. Við fengum ekki
mikinn afla. Sannleikurinn var sá
að báturinn, sem var aðeins 17
brúttórúmlestir, var orðinn lélegur
og svo var skipstjórinn ekki góður.
Allir aðrir bátar fengu mokafla,
segir Karton og brosir þegar blaða-
maður segir að tæpast hafi það
verið uppörvandi byrjun á dvölinni
á íslandi að vera á lélegum báti, fá
lítinn afla og lenda loks í sjóslysi.
Karton var reyndar ekki alls
ókunnugur Islandi og Islendingum
áður en hann kom hingað til lands
árið 1954 því þremur árum fyrr var
hann á færeyskri skútu sem var á
handfæraveiðum á Islandsmiðum.
— Okkur vantaði mannskap og
við fórum því inn til Reykjavíkur.
Það var ekki hlaupið að því að fá
sjómenn á skútuna en einhvern
veginn tókst skipstjóranum að
telja tíu íslendinga á að slást í hóp-
inn. Þetta var skrautlegur hópur.
Einn var að ég held nýsloppinn úr
steininum, annar var mjög illa far-
inn á taugum og hinir voru sinn úr
Karton Joensen við smábátahöfnina í Þórshöfn. Hann lauk sjómennskuferlinuni
sem kokkur á Hólmaborg SU fyrir tveimur árum
hverri áttinni. Af þessum tíu voru
tveir rosalega góðir sjómenn. Þeir
báru af en gallinn við þá var sá að
þeir voru alltaf að kvarta undan
hinu og þessu. Fæðið var ekki
nógu gott og svo mátti lengi telja.
Hins vegar var taugasjúklingurinn
alsæll með veruna um borð. Hann
hafði verið hljóðfæraleikari á Hót-
el Borg og þoldi ekki álagið en eftir
túrinn var hann eins og nýr maður
og tilbúinn til þess að takast á við
lífið, segir Karton en hann segir
launin á færeysku skútunni hafa
verið lág þrátt fyrir að aflinn hafi
verið mjög góður.
Mokafli í flottroll á
Selvogsbankanum
Eftir vertíðina 1954 fór Karton
til Færeyja en hann kom aftur til
íslands í ársbyrjun árið 1955.
— Eg fékk pláss á togaranum
Sólborgu frá ísafirði. Við vorum á
flottrolls- og botntrollsveiðum á
heimamiðum og aflinn, sem var
aðallega stór þorskur, var verkað-
ur í salt urn borð. Af 38 manna
áhöfn voru 10 Færeyingar. Við
vorum mikið að veiðum á Sel-
vogsbankanum og fengum þar
mokafla í flottrollið. Mig minnir
að togarinn hafi borið 250 tonn af
saltfiski og við vorum um tvær vik-
ur að fylla skipið. Mér er það sér-
staklega minnisstætt hvað þorsk-
urinn var stór. Það voru ekki nema
65 til 70 þorskar í tonninu en slíkir
golþorskar voru sjaldséðir um
borð í færeyskum skipum. Sumir
þorskarnir voru reyndar það stórir
að það var ekki hægt að lyfta þeim
með annarri hendi eftir að búið var
að hausa þá, segir Karton en hann
upplýsir að allur saltfiskurinn og
annar afli hafi verið sendur til ísa-
fjarðar.
Að jafnaði voru 26-28 manns í
áhöfn Sólborgar. Karton man ekki
nafnið á skipstjóranum að öðru
leyti en því að hann hafi verið kall-
aður Palli. Á þessum árum var oft
mikið af erlendum togurum á ís-
landsmiðum og segir Karton að
breskir, þýskir og janvel franskir
togarar hafi stundum verið að-
gangsharðir á 12 mílna landhelgis-
mörkunum. Mikið var af erlend-
um togurum að veiðum í Víkuráln-
um og eins á Halamiðum.
Hef aldrei haft aðrar
eins tekjur
Að sögn Kartons hætti hann á
Sólborginni í apríl 1958 og fór hann
þá á togarann Gylfa frá Patreks-
firði. Gylfi var systurskip Þorkels
mána, 400 tonna skip, og segir
Karton að togarinn hafi mokveitt
karfa í Víkurálnum og eins á
Jónsmiðum við Austur-Grænland.
Af 28 manna áhöfn voru 17 Færey-
ingar.
— Við sigldum yfirleitt með afl-
ann til Þýskalands. Ég vann sem
vélstjóri og ég held að ég hafi
aldrei á ævinni haft aðrar eins tekj-
ur. Ef ég man rétt þá var ég með
220 þúsund íslenskar krónur í
heildarlaun árið 1955. Þessi laun
samsvöruðu rúmlega 90 þúsund
dönskum krónum og ef ég hefði
haldið rétt á spilunum þá hefði ég
getað komið ár minni mjög vel
Togarinn Þorsteinn Ingólfsson sem Bæjarútgerð Reykjavíkur gerði út.
Bæjarútgerðin var að jafnaði með um 60 Færeyinga á skipum sínum á
árunum 1957 til 1962 Mynd/Fiskifréttir: Heiðar Marteinsson