Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2016, Qupperneq 16

Múlaþing
heyöflunina, hún var bæði slitrótt og hvikul.
Heyskapurinn ígripa verk. Ekki finnst mér
ósennilegt að áætla tveggja manna verk. Páll
með vélamar og einn að auk.“ Þessi orð sýna
hve miklar breytingar hafa orðið á mannafla-
þörf við heyskapinn.
Þótt Guðmundur Amason fagnaði þeirri
tækni sem létti störf og bætti nýtingu jarðar-
innar, skildi hann ekki né sá fyrir, frekar en
aðrir, þær breytingar sem vom að hefjast um
miðbik síðustu aldar og áttu efitir að gerbreyta
íslenskum landbúnaði og þjóðfélaginu öllu
og em enn á flugaferð. Hann trúði á blómlegt
mannlíf í Breiðdal, sveitinni sem hann unni
svo heitt, og Gilsárstekk, jörðinni sem hann
var bundinn afar sterkum böndum. Helst hefði
hann viljað vera þar alla tíð og deyja þar að
lokum, en þótt það yrði ekki var hugur hans
þar allt til loka. Guðmundur taldi mikilvægt að
búin væm sjálfúm sér næg eftir því sem kostur
var, trúði á mátt jarðarinnar til að ala önn
fyrir mannfólkinu og leit á landbúnaðinn sem
grundvöll lífs í landinu. Honum var fullljóst
að þeir samfélagshættir sem hann kynntist
ungur voru á undanhaldi, en var sannfærður
um mikilvægi þeirra lífsgilda sem þar höfðu
ráðið. Vísuorð Jónasar Hallgrímssonar, bóndi
er bústólpi, bú er landstólpi, voru honum hug-
stæð, en þau fólu ekki í sér tilvísun til bóndans
eins. Bóndinn og kona hans em í heimsmynd
Guðmundar fremst meðal jafningja, og á þeim
hvílir sérstök ábyrgð, búskapurinn er sam-
vinna bænda vinnufólks. Samfélagið hvílir
á tvíhliða einingu, heimilinu og félagslegu
hlutverki þess og búinu sem framleiðir lífs-
nauðsynjar.
Eg geri mér grein fyrir að ég hef ekki verið
að segja hér neinar nýjar fréttir af búskapar-
háttum fyrri tíma. En þegar ég les í kvemm
Guðmundar afa míns frásagnir af lífinu á
hans löngu ævi, heyskaparstriti frá degi til
dags, húsagerð úr lélegum byggingarefnum,
athugasemdir litaðar af tilfmningum hans
og viðhorfum, finnst mér fortíðin lifna við.
Eg vona að mér hafi tekist að miðla til ykkar
broti af þeirri upplifún.
/ ; ; \
Spjall þetta var flutt á málþingi í Breiðdalssetri 27. ágúst 2016. Fæðingarár Áma Jóns-
sonar og dánarár Ragnhildar Stefánsdóttur em önnur í íslendingabók en hér, en ég er
fullviss um að hér er rétt farið með þau. Um Ragnheiði átján barna móður og böm hennar
er rækileg og fróðleg samantekt í ritinu Heyrt og munað eftir Guðmund Eyjólfsson frá
Þvottá (1978). — Um þátttöku Guðlaugar og Guðmundar i félagslífi í Breiðdal er ýmsan
fróðleik að fmna í Breiðdælu hinni nýju, I. bindi, sem þeir tóku saman Eiríkur Sigurðs-
son og Guðjón Sveinsson og út kom 1986. I Breiðdcelu eldri, sem Stefán Einarsson og
Jón Helgason gáfu út 1948, er að fmna frásögn Guðmundar um lífið í Breiðdal á síðari
hluta 19. aldar og fyrri hluta þeirra 20. Frásögn hans var allmikið stytt af ritstjóra, sjálf-
sagt vegna skörunar við annað efni í bókinni, og var Guðmundur óánægður með þá
ritstjórn. Þátt hans á ég í upphaflegri mynd.
\ /
14