Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2016, Qupperneq 17

SYRPA
r
úr fórum Guðmundar Arnasonar á Gilsárstekk
Frásagnimar sem hér fylgja eru allar skráðar af Guðmundi afa mínum í kver og
kompur sem hann stytti sér stundir við að skrifa á efri árum. Oft endurritaði hann
þar eldri skrif sín. Kver þessi fól hann mér til varðveislu áður en hann lést. Ég hef
gætt þess að hrófla ekki við orðalagi hans og leyft ýmsum sérkennum í stafsetningu hans
að haldast, þótt ekki hafi ég gætt fullrar samkvæmni í því. Nokkrum athugasemdum hef
ég skotið inn í homklofum til að skýra samhengi eða fylla, og er það efni að mestu úr
öðrum kverum eða bréfum Guðmundar.
Vésteinn Ólason
Þáttur af Guðmundi fótalausa
Inngangsorð
Slys það er greinir frá í upphafi þessa þáttar og varð fyrir rúmri öld er ekkert frábmgðið
slysum nútímans, sem allir þekkja. En óvíst er að menn gjöri sér nú grein fyrir því hvemig
heilbrigðismálum landsmanna var þá háttað og því öryggisleysi sem nálega allir landsmenn
bjuggu við, þegar sjúkdóma eða slys bar að höndum. Læknar landsins munu þá tæpast
hafa náð fmgratölu annarrar handar. Er því augljóst að fæstir sem þörfnuðust læknis-
hjálpar gátu notið hennar. En afleiðing þessarar vöntunar var eðlilega sú að margir sem
slösuðust en af lifðu urðu örkumla menn það sem eftir var lífdaganna, fæstir vinnufærir,
og urðu því að láta sér lynda að lifa af annarra brauði, en það þótti vinnugefnum mönnum
beizkur biti. Til era þó dæmi um menn sem misstu limi og urðu örkumla en lánaðist þó
með ótrúlegum starfsvilja og þreki að bjarga sér. Einn þeirra var Guðmundur fótalausi.
Maður sem vildi bjarga sér sjálfur
Guðmundur Magnússon var fæddur í Mýrasveit i Austur-Skaftafellssýslu 1827. Foreldrar
hans voru Ragnheiður Jónsdóttir f. 1801 og [Magnús Jónsson (1774-1828)]. Um Magnús
hef ég því miður ekkert getað fúndið. Ragnheiður var tvígift. Seinni maður hennar, Jón
Bjamason (f. 1801), fórst ásamt mörgum fleiram í skipskapaveðrinu frá Skinneyjarhöfða
3. maí 1843. Ragnheiður átti 18 böm með mönnum sínum, og var Guðmundur einn
meðal 13 systkina sem til fullorðinsára komust. Um uppvaxtarár hans eða dvalarstaði
þangað til hann var 26 ára er ekki vitað annað en að hann var um tíma vinnumaður að
Stafafelli i Lóni. [Að beiðni Guðmundar athugaði ég kirkjubækur frá þessum tíma á
Þjóðskalasafni og skrifaði honum þessar upplýsingar í bréfí 6. des. 1965: Árið 1841 fer
Guðmundur Magnússon, 13 ára, frá H(olta)hömram að Dal i Lóni, og árið 1847 flyzt
Guðmundur Magnússon vinnumaður frá Dal í Lóni að Heydölum. Vel má vera að hann
hafí einhvem tíma verið í Stafafelli í millitíðinni. Næst verður hans vart að Gilsá '