Heilsuvernd - 01.03.1994, Qupperneq 29

FISKNEYSLA
fitu
Eðli málsins samkvæmt eiga fslendingar völ á ferskari og betri fiski en
flestar aðrar þjóðir. Fiskneysla hefur samt lítið aukist og enn neytum við of
fituríkrar fæðu.
laust ágætur ef hann er útbúinn á
þann hátt sem til er ætlast en stað-
reyndin er sú að þegar við höfum „að-
lagað“ þessar matartegundir að okkar
óskum er afleiðingin mikil aukning á
fituinnihaldi þeirra!
„Spaghetti Bolognese", eins og
það er útbúið á Ítalíu, er pasta að
uppistöðu með örlítilli kjötsósu.
Þegar þessi sami réttur er matreidd-
ur t.d. á Norðurlöndunum snúast
hlutföllin oftast við.
Vaxandi neysla hamborgara leiðir
einnig til aukinnar fituneyslu vegna
þess að venjulega er hamborgarinn
borðaður með sósu og frönskum
kartöflum. Hlutfall fitu í slíkri máltíð
er allt of hátt miðað við hlutfall kol-
vetna.
Auðvitað eru undantekningar frá
þessu og dæmi um það er frönsk mat-
argerðarlist - hið svokallaða franska
eldhús. Einkenni þess hafa ætíð verið
léttur, hitaeiningasnauður matur og
hóflegir skammtar. Því miður virðist
þessi tegund matargerðarlistar vera
að tapa vinsældum sínum og í stað
hennar aukast vinsældir hinnar
gömlu, hefðbundnu matargerðar
Frakka, þ.e. mikið kjöt og þungar
sósur.
Ef tO vOl bragðast maturinn betur
þannig því flest bragðefni leysast bet-
ur upp í fitu en vatni. Þess vegna er
það mjög algengt að kokkar í veitinga-
húsum setji ætíð aukaskammt af
smöri eða ijóma út í matinn. Þess
vegna skyldi enginn trúa því að matur
á veitingahúsum sé endOega hollur
einfaldlega vegna þess að hann bragð-
ast vel.
Ekki er öll fita hættuleg
Ekki er öll fita hættuleg heOsu
manna. Auðvelt er að aðgreina sýni-
lega og ósýnilega fitu. SýnOeg fita er
t.d. smjör, rjómi, fita í ýmsum matar-
tegundum; kjötfita, smjörlíki og mat-
arolía. Dæmi um ósýnilega fitu eru
t.d. fita í beikoni, kökum, osti,
frönskum kartöflum, súkkulaði, kart-
öfluflögum, steiktum mat, ís, kjöti,
hnetum, feitum fiski, brauðmeti og
ýmsum unnum kjötvörum.
í öUum þessum matartegundum er
múdl fita sem breytist í kólesteról við
meltingu. MOdð kólesteról íblóði get-
ur leitt tO hjarta- og æðasjúkdóma.
Þar að auki eru helmingi fleiri hitaein-
ingar en prótein og kolvetni í feitum
mat. Vilji fólk koma í veg fyrir að það
þyngist ætti það að auka neyslu kol-
vetna og próteina á kostnað fitunnar.
Ekki er öU fita hættuleg heOsu okk-
ar. Það er staðreynd að aðeins um
20% af þeirri fitu, sem við borðum, er
hrein fita. Hinn hlutinn eru fitusýrur.
T0 eru ýmsar tegundir af fitusýrum
en þeim er þó venjulega skipt í þrjá
meginhópa:
* Mettaðar fitusýrur
* Einfaldar, ómettaðar fitusýrur
* Fjölómettaðar fitusýrur
Fjölómettaðar fitusýrur eru í raun
hluti af einföldum, ómettuðum fitu-
sýrum. Mettaðar fitusýrur er fyrst og
29