Heilsuvernd - 01.03.1994, Page 30

fremst að finna í dýraríkinu og ómett-
aðar í jurtaríkinu. En, auðvitað eru
undantekningar frá reglunni. Ein að-
ferð til þess að átta sig á muninum á
mettuðum og ómettuðum fitusýrum
er að yfirleitt eru mettaðar fitusýrur í
föstu formi við stofuhita. Dæmi um
slíkar fitusýrur eru smjör, smjörlíki
og önnur matarfita. Dæmi um ómett-
aðar fitusýrur er maísolía og aðrar
jurtaohur sem eru í fljótandi formi við
stofuhita.
Hættulegt
kólesterólmagn
Mikill munur er á því hvaða áhrif
mismunandi fitusýrur hafa á kólester-
ólmagnið í blóðinu. Mettaðar fitusýr-
ur auka kólesterólmagnið. Einfaldar,
ómettaðar fitusýrur hafa sennilega
engin áhrif en neysla fjölómettaðra
fitusýra draga hins vegar úr kólester-
óli í blóði.
Hvers vegna er of mikið kólester-
ólmagn í blóði hættulegt? Ástæðan er
sú að kólesteról sest innan á æða-
veggi með þeim hætti að kólesterólið
(fita) verður hluti af „æðakölkun“ í
veggjum æða en hún samanstendur
auk fitu úr bandvefsefnum sem leita
inn í æðaveggina, oft til að „laga“ litlar
skemmdir. Smátt og smátt þrengjast
æðamar og það heftir eðlilegt blóð-
streymi. Önnur afleiðing getur verið
æðasamdráttur eða æðakrampi.
Einnig getur mögulegur „blóðsegi",
þar sem blóð kekkjast vegna virkni
blóðflagna, lokað æð sem þannig er
komið fyrir. Hjartaáfall getur átt sér
stað eða heilablóðfall en það fer eftir
því hvar blóðtappinn myndast.
Það er vel þekkt og vísindalega
sönnuð staðreynd að of hátt kólester-
ragið
úr
fituneyslu
* Dýfðu lauk og öðm grænmeti í
heitan kjötkraft í stað þess að
steikja það. Þannig er unnt að
búa til „Bourguignonne fondú“,
þ.e. að nota kjötkraft í stað mat-
arolíu. Bragðið er ekkert síðra,
maturinn verður hollari og síð-
ast en ekki síst þá er engin
hætta á því að krafturinn brenni
í fondúpottinum eins og olíu
hættir til að gera.
* Notaðu teflonpönnu þegar þú
steikir mat því þannig er unnt að
helminga fitumagnið sem notað
er.
* Reyndu að draga úr neyslu á
smjöri og smjörlíki. Unnt er að
gera brauðsneiðina raka, eins
og gert er með viðbiti, með því
einu að sneiða agúrku og tómata
og leggja á brauðið.
* í mörgum tilfellum þjónar jógúrt
sama tilgangi og rjómi í matar-
gerð, t.d. út á salöt, í sósur og
ýmsar kæfutegundir.
* Forðastu súkkulaði og kökur því
yfirleitt innihalda þær allt of
mikla fitu.
* Borðaðu kjúkling einu sinni í
viku. Mundu að kjúklingurinn
verður að vera soðinn í gegn.
Bakaðu t.d. kjúklinginn á grind í
ofninum þannig að öll fitan renni
ofan í ofnskúffuna. Ekki borða
húðina af kjúklingnum vegna
þess að nánast öll fitan er þar.
Feitur Millifeitur Magur
fiskur fiskur fiskur
Ansjósa Urriði Lúða
Sfld Bleikja Þorskur
Lax Tjamasfld Rauðspretta
Áll Harri Lýsa
Makríll Sandhverfa
Túnfiskur Skötuselur Ufsi Langlúra Steinbítur
30