Bændablaðið - 27.01.2022, Blaðsíða 54

Bændablaðið | Fimmtudagur 27. janúar 202254
LÍF&STARF
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
Niðurstöður skýrsluhaldsársins 2021 í nautakjötsframleiðslunni
Niðurstöður skýrsluhaldsins í
nautakjötsframleiðslunni fyrir
árið 2021 hafa verið reiknaðar og
birtar á vef Ráðgjafarmiðstöðvar
landbúnaðarins, www.rml.is.
Hér verður farið yfir helstu tölur
úr uppgjörinu.
Undir árslok 2018 var byrjað
að birta uppgjör fyrir nautakjöts­
framleiðsluna og nær það uppgjör
til þeirra búa þar sem haldnar
eru holdakýr. Enn er þetta yfirlit
þó þeim annmörkum háð að
niðurstöðurnar ná ekki yfir þær
holdakýr sem eru á búum þar
sem mjólkurframleiðsla er einnig
stunduð. Þetta hefur sína kosti
og galla. Einn kosturinn er sá að
uppgjörið tekur til sérhæfðra búa
með holdakýr en galli er að ekki
eru allar holdakýr í landinu með í
uppgjörinu.
Skýrsluhald nautakjöts fram­
leiðsl unnar árið 2021 nær til 122
búa og af þeim er að finna holdakýr
af erlendu kyni á 91. Samtals hefur
búunum fjölgað um tíu milli ára en
búum þar sem er að finna holdakýr
ef erlendu kyni fjölgar um tólf. Kýr
á búunum 122 voru við uppgjör
ársins 3.161 talsins, sem er fjölgun
um 310 frá árinu áður. Meðalfjöldi
kúa á búi var 25,9 samanborið við
25,5 árið áður og reiknast þessar
kýr yfir í 23,7 árskýr á bú en voru
21,7 árið 2020. Alls hafa verið
skráðir 2.569 burðir á þessum
búum á árinu 2021 sem jafngildir
0,81 burðum á kú. Þetta er fjölgun
um 189 burði og samdráttur um
0,02 burði á kú milli ára.
Kjötframleiðsla og
flokkun ársins 2021
Heildarframleiðsla ársins á þessum
122 búum nam um 684 tonnum
sem er aukning um 76 tonn milli
ára. Þetta þýðir að þau framleiða
nálægt 14% alls nautgripakjöts í
landinu. Meðalframleiðsla á bú var
5.607 kg en heildarfjöldi slátraðra
gripa var 2.639. Sambærilegar
tölur frá fyrra ári eru 5.432 kg og
2.395 gripir. Meðalfallþungi kúa
frá þessum búum var 216,5 kg, en
hann reyndist 211,5 kg árið áður
og meðalþungi ungneyta var 267,6
kg en þau vógu til jafnaðar 262,0
kg 2020. Til jafnaðar var þeim
fargað 739,1 dags gömlum eða
4,3 dögum eldri að meðaltali en
á árinu 2020. Það jafngildir vexti
upp á 347,6 g/dag, þegar reiknað
er út frá fallþunga, en sambærileg
tala frá fyrra ári var 340,1 g/dag.
Til samanburðar var slátrað 9.556
(9.051) ungneytum á landinu öllu
sem vógu 255,6 (250,3) kg að
meðaltali við 750,6 (745,3) daga
aldur. Tölur innan sviga eru frá
2020. Á þessum sérhæfðu búum
sem yfirlitið nær til nást því
gripirnir heldur þyngri við lægri
aldur að jafnaði. Heilt yfir eru
ungneyti þyngri en árið áður enda
alin heldur lengur.
Ef litið er á flokkun gripanna
var meðalflokkun ungneyta á
sérhæfðu búunum 5,6 (5,6) á
meðan meðalflokkun ungneyta
yfir landið er 4,6 (4,5). Flokkun
er því mun betri á þessum búum til
jafnaðar, rétt eins og árið áður. Rétt
er að hafa í huga að meðalflokkun
er reiknuð þannig að flokkunum
er gefið tölugildi þar sem P =
2, O = 5, R = 8, U =11 og E =
14. Meðalgripurinn á búunum
í yfirlitinu er því nálægt því að
flokkast í O.
Frjósemi
Á árinu 2021 fæddust 2.569 kálfar á
þessum búum og reiknast meðalbil
milli burða 452 (460) dagar. Bil
milli burða er því nálægt 15
mánuðum sem er töluvert lengra en
svo að meðalkýrin nái einum burði
á ári. Framleiðsla nautakjöts með
holdakúm verður tæpast arðbær
hérlendis nema að þessi þáttur
taki breytingum til batnaðar. Við
þetta bætist að hlutfall dauðfæddra
kálfa við 1. burð er 16,2% (15,4%),
5,0% (5,8%) við aðra burði og
vanhöld frá 0­6 mánaða 3,0%
(3,1%) þannig að fjöldi kálfa til
nytja verður töluvert langt innan
við kálf á kú á ári. Tölur í svigum
hér eru frá fyrra ári.
Sæðingum á þessum búum
fjölgar nokkuð frá fyrra ári en
teljast þó enn frekar undantekning
en regla. Þannig voru sæddar 551
kýr á árinu 2021 samanborið við
349 kýr árið áður. Hlutfall sæddra
kúa hækkar því í 17,4% úr 12,2%.
Uppistaðan í sæddum kúm er kýr
af erlendum kynjum sem telja 371
af þessum 551 sem sæddar voru.
Til jafnaðar voru þessar kýr sæddar
1,4 (1,7) sinnum og að meðaltali
liðu 121,0 (134,7) dagar frá burði
til 1. sæðingar. Þær kýr sem eru
sæddar þetta löngu eftir burð munu
ekki bera með 12 mánaða millibili.
Aukin notkun sæðinga, þó í
litlum mæli sé, er vegna sæðis úr
nýjum Angus­nautum tilkomnum
með innflutningi fósturvísa frá
Noregi. Hlutfall fæddra kálfa
undan sæðinganautum nær ekki
nema 15,3% en hefur þó hækkað
umtalsvert milli ára en á árinu 2020
var hlutfall þeirra 8,2%. Það liggur
þó fyrir að greinin hlýtur að hafa
meira að sækja í þetta erfðaefni
en þessar tölur gefa til kynna og
þar hljótum við að horfa til meiri
vaxtarhraða, betri flokkunar auk
betri móðureiginleika. Við val
nauta fyrir fósturvísaflutningana
frá Noregi hefur verið horft
sérstaklega til þessara þátta enda
hafa þeir hvað mest áhrif á afkomu
greinarinnar.
Ef framleiðsla nautakjöts með
holdakúm á að verða arðbær
hérlendis verður að gera verulegt
átak varðandi frjósemi og notkun
sæðinga. Bil milli burða er alltof
langt en grundvallarforsenda
þess að þessi grein geti náð meiri
arðsemi hlýtur að vera sú að hver
kýr skili sem næst einum lifandi
kálfi á hverju ári. Þá eru ónýttir
möguleikar til þess að auka
vaxtarhraða og kjötgæði með meiri
og markvissari notkun sæðinga.
Mestur þungi og vöxtur
Þyngsta ungneytið sem slátrað
var árinu var naut nr. 1281 á
Breiðabóli á Svalbarðsströnd.
Þessi gripur var holdablendingur,
50% Angus og 50% íslenskur,
undan Arði 95402 og vóg 537,4
kg er honum var slátrað við 29,1
mánaða aldur. Hann flokkaðist
í UN U2. Í töflu 2 má sjá þau
ungneyti sem náðu yfir 450 kg
fallþunga á árinu 2021 en þau voru
níu talsins og frá þremur búum,
Breiðabóli á Svalbarðsströnd,
Nýjabæ undir Eyjafjöllum og
Möðruvöllum í Eyjafirði. Í þessu
sambandi er rétt að minna á að
ungneyti eru gripir sem fargað er
við 12­30 mánaða aldur. Sérstaka
athygli vekja gripir númer 1132
í Nýjabæ undir Eyjafjöllum,
holdablendingur undan Ljóma
95451 (69% Limousine og 13%
Angus), sem var rúmlega 460 kg
við 18 mánaða aldur, og númer 800
á Möðruvöllum í Eyjafirði sem var
alíslenskur sonur Hálfmána 13022.
Í töflu 3 má sjá þau ungneyti
sem náðu mestum daglegum vexti
reiknuðum út frá fallþunga. Miðað
er við að gripirnir hafi náð a.m.k.
15 mánaða aldri við slátrun og
reiknað er með 20 kg fallþunga við
fæðingu. Mestum eða hröðustum
vexti ársins náði naut númer 1132
í Nýjabæ undir Eyjafjöllum. Því
var slátrað rúmlega 18 mánaða
og vóg fallið þá 462,5 kg. Nautið
var 69% Limousine, 13% Angus,
7% íslenskt og 11% óskráð og
flokkaðist í UN U3.
Þessar tölur og listar yfir þá
gripi sem eru þyngstir og vaxa mest
sýna vel hve holdablendingarnir
skara fram úr. Eðlilega taka gripir
af kynjum sem hafa verið ræktuð
m.t.t. vaxtar og kjötgæða, gripum
sem eingöngu eru ræktaðir til
mjólkurframleiðslu fram. Þetta
ætti hins vegar að vera þeim sem
stunda framleiðslu nautakjöts
mikil hvatning til þess að nýta
það erfðaefni sem nú stendur
til boða úr gripum fæddum á
einangrunarstöðinni á Stóra­
Ármóti. Þar er um að ræða
gripi sem hafa til að bera meiri
vaxtargetu og kjötgæði en gömlu
Angus­ og Limousine­gripirnir
auk þess sem þeir voru valdir
m.t.t. mæðraeiginleika. Þeir sem
halda holdakýr ættu því eindregið
að notfæra sér sæðingar ef nokkur
kostur er.
Full ástæða er til þess fyrir
mjólkurframleiðendur að skoða
hvort svigrúm er til þess að nota
holdasæði í hluta kúnna og selja
blendingana kjötframleiðendum
nýfædda. Eins og við gátum um
í fyrra bendir margt til þess að
nú sé lag, nægur fjöldi kvígna
til endurnýjunar fyrir hendi auk
þess sem brýnt er að draga úr
Sigurður Kristjánsson
skýrsluhald og
prófarkalestur
sk@rml.is
Guðmundur Jóhannesson
ráðunautur
í nautgriparækt
mundi@rml.is
Norðurland
Uppgjör fyrir síðustu 12 mánuði Vesturland Norðurland eystra og Suðurland Landið allt
og Vestfirðir vestra Austurland
Fjöldatölur
Fjöldi búa með kýr til kjötframleiðslu 23,0 33,0 22,0 44,0 122,0
Fjöldi búa með holdakýr af erl. kyni 16,0 26,0 19,0 30,0 91,0
Fjöldi kúa 707,0 892,0 377,0 1.185,0 3.161,0
Meðalfjöldi kúa á bú 30,7 27,0 17,1 26,9 25,9
Árskýr á bú 32,0 24,6 13,0 23,9 23,7
Fjöldi burða 488,0 801,0 264,0 1.016,0 2.569,0
Meðalfjöldi burða á bú 21,2 24,3 12,0 23,1 21,1
Fjöldi 1. kálfs kúa 178,0 101,0 70,0 267,0 613,0
Fjöldi kvígna eldri en 24 mán. 175,0 101,0 70,0 267,0 613,0
Endurnýjunarhlutfall 25,2 28,1 38,5 29,5 29,2
Hlutfall kúa með förgunarástæðu 97,9 100,0 98,4 96,1 97,6
Kjötframleiðsla síð. 12 mán.
Fjöldi slátraðra gripa 70,3 627,0 402,0 907,0 2.639,0
Hlutfall með sláturgögn 96,2 90,0 94,4 92,2 93,0
Meðalframleiðsla á bú 7.349,6 5.346,7 4.804,6 5.292,1 5.606,9
Meðalþungi
Kýr 211,1 230,3 195,8 217,2 216,5
Ungneyti 246,0 289,7 269,3 267,7 267,6
Meðalflokkun
Kýr 4,1 4,1 2,9 3,3 3,6
Ungneyti 5,0 6,4 5,1 5,7 5,6
Meðalaldur við slátrun
Kýr 1.992,6 2.426,2 1.664,0 2.295,3 2.192,3
Ungneyti 716,4 764,5 782,0 716,5 739,1
Vaxtarhraði, g/dag 330,0 364,7 330,2 358,2 347,6
Öll bú - Ungneyti 12 - 30 mán.
Fjöldi 1.552,0 1.705,0 2.621,0 3.678,0 9.556,0
Meðalflokkun 4,2 5,2 4,3 4,6 4,6
Meðalþungi 238,9 270,5 261,1 251,8 255,6
Meðalaldur 742,1 764,7 748,8 748,8 750,6
Heilsufar síð. 12 mán.
Hlutfall með sjúkdómaskráningu 8,9 2,5 187,1 5,2 18,8
Kýr
Fjöldi sjúkdómstilfella á árskú 0,0 0,0 0,4 0,0 0,1
Bráðadauði/slys, hlutfall 0,3 0,4 0,3 1,4 0,8
Kálfar
Hlutf. dauðra og dauðf. við 1. burð 17,0 22,1 11,8 13,3 16,2
Hlutf. dauðra og dauðf. aðrir burðir 3,4 7,4 3,1 4,1 5,0
Hlutf. dauðra á 1-180 daga 2,0 4,0 3,8 2,5 3,0
Frjósemi síð. 12 mán.
Fjöldi fæddra kálfa 488,0 801,0 264,0 1.016,0 2.569,0
Bil milli burða 466,0 423,0 483,0 458,0 452,0
Aldur við 1. burð 32,2 27,3 28,7 29,4 29,3
Fjöldi sæðinga 73,0 275,0 70,0 249,0 767,0
Fjöldi sæddra kúa 55,0 205,0 57,0 234,0 551,0
Fjöldi sæddra holdakúa 18,0 149,0 52,0 152,0 371,0
Sæðingar á kú 1,3 1,3 1,2 1,5 1,4
Dagar frá burði til 1. sæðingar 146,8 119,9 176,0 104,3 121,0
Hlutfall kálfa undan sæðinganautum 7,0 14,4 18,9 19,2 15,3
Skýrsluhald í nautakjötsframleiðslu - ársyfirlit 2021 Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
Tafla 2. Þyngstu ungneyti á árinu 2021 (yfir 450 kg fall)
Aldur,
mán.
1281 (naut) Breiðaból Arður 95402 AA x IS 29,1 537,4
1278 (naut) Breiðaból Álfur 95401 AA x IS 29,7 515,5
1062 (naut) Nýibær 1637871-0881 AA x IS x Li 28,0 504,0
1033 (naut) Nýibær 1637871-0881 AA x IS x Li 27,1 497,5
1036 (naut) Nýibær 1637871-0881 AA x IS x Li 28,6 476,3
1284 (naut) Breiðaból Arður 95402 AA x IS 28,3 471,6
1132 (naut) Nýibær Ljómi 95451 Li x IS x AA 18,2 462,5
1268 (naut) Breiðaból Álfur 95401 AA x IS 27,6 454,3
0800 (naut) Möðruvellir Hálfmáni 13022 IS 27,8 450,1
Gripur Bú Faðir Stofn Þungi, kg