Bændablaðið - 27.01.2022, Qupperneq 6

Bændablaðið | Fimmtudagur 27. janúar 20226
Á síðustu mánuðum hafa orðið miklar
hækkanir á hinum ýmsu aðföngum land­
bún aðarins. Tilbúinn áburður hefur hækk­
að um nær 120–140% milli ára. Slík hækk­
un á sér engin fordæmi. Það hafa líka orðið
mikl ar hækkanir á ýmsum öðrum rekstrar­
vörum, svo sem byggingarvöru, rúllu plasti,
umbúðum, olíu og kjarnfóðri. Þessi þróun
á sér varla hliðstæðu. Væri íslenskur land­
búnaður skráð félag á markaði þá væri búið
að flagga afkomuviðvörun fyrir nokkru.
Staðan er grafalvarleg.
Þessi vandi er þó ekki bundinn við
Ísland. Um allan heim má lesa um gífurlegar
hækkanir á aðföngum með tilheyrandi hækkun
á matvælaverði. Matvöruverð á heimsvísu
hækkaði um 23% frá því í desember 2020
til desember 2021, samkvæmt Matvæla- og
landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna
(FAO).
Í Evrópusambandinu hækkaði matvælaverð
um 13% síðasta ársfjórðung 2021. Þegar
matvælaverð á heimsvísu hækkar fylgir því
gjarnan aukning í framleiðslu sem slær á
verðhækkun. Hækkun á rekstrarvörum til
landbúnaðar, heimsfaraldur Covid-19 og
auknir öfgar í veðurfari gefa hins vegar ekki
tilefni til þess að ætla að matvælaverð muni
lækka á næstu mánuðum.
Íslensk stjórnvöld hafa
sýnt stöðunni skilning
Stjórnvöld víða í heiminum fóru að huga
að aðgerðum seinni hluta síðasta árs og
sum hver eru farin að huga að aðgerðum
núna til að bregðast við stöðunni. Norsk
stjórnvöld tilkynntu í haust að þau myndu
auka stuðning við bændur vegna hækkunar
á byggingarvörum og áburði. Í upphafi
þessa árs ákváðu þau enn fremur að bregðast
við gífurlegri hækkun á raforkuverði með
auknum stuðningi við bændur. Íslensk
stjórnvöld hafa líka sýnt þessari stöðu
skilning og tryggt bændum 700 milljónir til
að koma til móts við hækkun áburðarverðs.
Unnið er að útfærslu á fyrirkomulagi við
úthlutun þessa stuðnings. Þar leggja bæði
stjórnvöld og Bændasamtök Íslands áherslu á
að aðgerðin verði einföld og komi sem fyrst
til framkvæmdar.
Hvað gerir fólk ef maturinn
er búinn í ísskápnum?
Áskoranirnar eru víða í kjölfar heimsfaraldurs
og margir sem sýna því furðulega lítinn
skilning hvað skortur á áburði raunverulega
þýðir. Ég ætla að leyfa mér að vísa í dæmi sem
ég rakst á í skýrslu sem Teitur Gunnarsson
efnaverkfræðingur vann fyrir Mannvit
2008 og fjallar um áburð og framleiðslu
hans: Hvað gerir fólk ef maturinn er búinn
í ísskápnum? Þá er farið út í búð og keypt
meira til að fylla á ísskápinn, eða hvað?
Þegar jurtirnar eru búnar með „matinn“ í
jarðveginum þarf að fara út í búð og kaupa
meiri „mat“ og fylla á jarðveginn. Það er
það sem áburðargjöfin gerir. Hún endurnýjar
matarbirgðir plantna í jarðveginum svo aftur
megi vaxa ný uppskera úr moldinni. Ef við
reyndum að brauðfæða þjóðir heimsins án
áburðar þá myndu milljarðar manna svelta,
en eins og Nóbelsverðlaunahafinn Normann
Borlaug sagði: „Líf án áburðar er ekkert líf.“
Kostnaðarauki fyrir íslenskan landbúnað
upp á 2.500–3.000 milljónir
Hækkun áburðar um nærri 120% milli
ára þýðir kostnaðarauka fyrir íslenskan
landbúnað upp á 2.500–3.000 milljónir.
Áhrif hækkana á öðrum rekstrarvörum hafa
ekki verið endanlega metin, en umfang
þeirra er af svipaðri stærðargráðu. Ljóst
er að stjórnvöld geta ekki haldið áfram að
bregðast við stöðunni með auknum stuðningi.
Bændur munu þurfa að leita leiða til að nýta
áburð sem best ásamt sem bestri nýtingu
búfjáráburðar og hagræða í sínum rekstri.
Má hér til að mynda nefna bændurna í Suður-
Þingeyjarsýslu sem létu ekki deigan síga og
sameinuðust um kaup á 800 tonnum af áburði.
En aftur að starfsskilyrðum bænda, þá hafa
bændur eftir fremsta megni reynt að hagræða
í sínum rekstri en nú er svo komið að ekki
er hægt að hagræða meira og hefur afkoma
í svínarækt, kjúklingaeldi, sauðfjárrækt og
nautakjötsframleiðslu verið óviðunandi um
langt skeið. Hvernig ætlum við að tryggja
viðunandi afkomu þeirra sem starfa við
frumframleiðslu matvæla í landbúnaði og
tryggja fæðuöryggi íslensku þjóðarinnar?
Á næstu vikum munu búgreinadeildir
Bændasamtaka Íslands funda með sínum
félagsmönnum. Þar þarf að ræða þessa
stöðu sem nú er uppi og leita leiða til að
bregðast við henni. Í því samtali er allt
undir. Hvort sem um ræðir rekstur búanna,
fyrirkomulag opinbers stuðnings eða hina
frjálsu verðmyndun á markaði. Brýnt er að
tryggja bændum eðlilega afkomu af sinni
framleiðslu. Á Búnaðarþingi sem haldið
verður 31. mars–1. apríl verða bændur að
sameinast um raunhæfar aðgerðir sem taka
á rekstrarvanda landbúnaðarins.
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í
pósti gegn greiðslu burðargjalds. Árgangurinn (24. tölublöð) kostar þá kr. 12.200
með vsk. (innheimt í tvennu lagi). Ársáskrift fyrir eldri borgara og öryrkja kostar
8.000 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Saga gullgerðarmanna er rakin aftur
til fornaldar, en þeir kepptust við með
kukli sínu að reyna að umbreyta ýmsum
efnum í gull. Allt var það þó byggt á
gervivísindum og hreinum blekkingum.
Þó talað sé um að saga gullgerðarmanna
hafi liðið undir lok á nítjándu öld, þá er
það líka enn ein blekkingin.
Gullgerðarmenn lifa góðu lífi enn
þann dag í dag og í þeirra félagsskap eru
einstaklingar sem eru í hópi ríkustu manna
heims. Þessir nútíma gullgerðarmenn eru
þó hættir að telja fólki trú um að þeir breyti
grjóti í áþreifanlegt ekta gull, heldur breyta
þeir með sjónhverfingum sínum því sem
ekkert er í verðmæta verslunarvöru sem
engin raunverðmæti eru samt á bak við.
Þetta eru snillingar samtímans, sem er víða
hampað í fjölmiðlum sem viðskiptaséníum
og bjargvættum hagkerfa heimsins.
Stundum falla þó rykagnir á hvítflibba
þessara viðskiptaofurmenna, en fólk er
fljótt að gleyma þegar búið er að skella
flibb anum í þvottavél.
Efnahagshrunið og fall risabanka og
annarra fjármálastofnana haustið 2008 var
eins og blaut tuska í andlit alls almennings
sem staðið hafði gapandi árum saman yfir
snilld nútíma gullgerðarmanna. Allt í einu
áttaði fólk sig á að það hafði verið haft
að fíflum, en þá voru fjármálamenn þegar
búnir véla af því aleiguna.
Öll efnahagshrun heimsins hafa byggst á
þeirri einföldu staðreynd að það hafa verið
búin til ímynduð verðmæti úr engu og þá
í formi vaxta á peninga. Peningarnir voru
upphaflega fundnir upp til að vera ávísun
á tiltekin veraldleg verðmæti eins og kýr,
kindur eða fisk. Það að fá tekjur af því að
leigja út peningana sjálfa gekk auðvitað
ekki upp og hefur aldrei gert, nema með
reglulegum skelfilegum afleiðingum. Það
þarf nefnilega alltaf annað slagið að taka
raunverðmætin af þeim sem þau eiga og
flytja til þeirra sem hafa safnað til sín
vaxtagróða. Þannig verða auðmennirnir
til og meðan við notum slík hagkerfi verða
þeir ríku stöðugt ríkari á kostnað hinna sem
áttu raunverðmætin í upphafi.
Gullgerðarmennirnir eru stöðugt að
reyna að finna nýjar leiðir til að búa til
verðmæti úr engu. Það verður að segjast
þeim til hróss að þar er hugmyndaflugið
svo sannarlega í lagi. Hér á Íslandi þykir
okkur t.d. þægilegt að láta glepjast ef
„gullgerðarstaðreyndirnar“ koma frá
útlöndum. Sér í lagi þegar þær eru
matreiddar í rafrænum pappírsvöndlum
í formi reglugerða sem okkur er sagt að
við verðum að innleiða eða hafa verra af
ella. Afleiðing af slíkum innleiðingum
sannleikans hafa nú nýverið verið að birtast
okkur í fjármálaleikhúsi fáránleikans. Þar
er búið að gangsetja gullgerðarvél þar sem
slóttugir gullgerðarmenn munu slá eign
sinni á eina verðmætustu sameiginlegu eign
þjóðarinnar, sem er raforkan í landinu.
Hvernig má það vera að við látum það
viðgangast að raforka, sem ekki var hægt
að selja frá okkar eigin raforkuverum á
kostnaðarverði til stórnotenda í garðyrkju,
er nú seld með afslætti til braskara sem
framleiða enga raforku, hvað þá matvæli?
Þeir selja síðan okkur einfeldn ingunum
sömu raforkuna á upp sprengdu verði, allt
samkvæmt lög málum reglugerðarinnleiðinga
um „heilbrigða“ samkeppni á orkumarkaði.
Þá er líka byrjað að setja gullgerðarvélar inn
á heimili landsmanna í formi „smartmæla“
sem innleiða mínútuverð á raforku. Þá
verður okkur talin trú um að raforkan frá
okkar eigin rafstöðvum, sem streymir um
leiðslurnar um kvöldmatarleytið sé svo dýr
í framleiðslu, að við verðum annaðhvort að
greiða fyrir hana fáránlega hátt verð, eða elda
kvöldmatinn eftir miðnætti.– En þetta heitir
víst neytendavernd, er það ekki? /HKr.
Rauð viðvörun
Gunnar Þorgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
gunnar@bondi.is
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Gullgerðarmenn
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 – Blaðamenn: Guðrún Hulda Pálsdóttir gudrunhulda@bondi.is – Margrét Þóra Þórsdóttir mth@bondi.is –
Sigrún Pétursdóttir sigrunpeturs@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is
Auglýsingastjóri: Þórdís Una Gunnarsdóttir thordis@bondi.is – Sími: 563 0303
Netfang auglýsinga: augl@bondi.is − Sími smáauglýsinga: 563 0300 – Vefur blaðsins: www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Sigrún Pétursdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621
Búrfell og hinn 11 metra hái Þjófafoss í Þjórsá við Merkurhraun. Tröllkonuhlaup er þarna fyrir ofan. Nafnið á fossinum er tilkomið af því að
þjófum var drekkt þar forðum. Þessi mynd var tekin í maí 2021 og sýnir vel óvenjulega lítið vatn í Þjórsánni sem rann þá að mestu í gegnum
pípur Búrfellsvirkjunar. Lítil vatnssöfnun í uppistöðulónum Landsvirkjunar víða um land í fyrrasumar er einmitt meginorsök þess að farið er að
skammta rafmagn til stórnotenda eins og fiskimjölsverksmiðja. Ónóg flutningsgeta raforkukerfisins til að miðla orku á milli landsvæða skiptir
þar líka máli. Fleiri stórnotendur þurfa væntanlega að lúta svipuðum skerðingum á næstunni, líkt og raforkukyntar fjarvarmaveitur sem verða
þá að nota olíu í stórum stíl, eins og hjá Orkubúi Vestfjarða. Mynd / Hörður Kristjánsson