Bændablaðið - 07.04.2022, Blaðsíða 18

Bændablaðið | Fimmtudagur 7. apríl 202218
HROSS&HESTAMENNSKA
FRÉTTIR
Lúpína er eina vonin á
erfiðustu svæðunum
Uppblástur í Norðurþingi er
mikill og þrátt fyrir áratuga
sáningu grasfræs og notkun á
tilbúnum áburði er árangurinn
víða lítill í hlutfalli við vandamálið.
Björn Halldórsson, bóndi á
Valþjófsstöðum í Norðurþingi,
segir að breyta þurfi stefnu
Landgræðslunnar þegar kemur
að notkun lúpínu, því að hún sé
það sem skilar mestum árangri
á erfiðum svæðum, og segir það
vera draumsýn að nota bara
íslenskar plöntur til landgræðslu.
Björn segir nauðsynlegt að ræða
um uppgræðslu á erfiðum svæðum
eins og á heiðunum í Núpasveit og
upp af Öxarfirði í átt að Hólsfjöllum.
„Melrakkaslétta er sæmilega gróin,
nema Leirhafnarfjöllin, en ástandið
á heiðum suður af Núpasveit er
þannig að það er ekkert annað í boði
en að nota lúpínu ef við ætlum að ná
verulegum árangri í uppgræðslu.“
Erum að falla á tíma
„Við erum búin að reyna í rúman
áratug að bera grasfræ og tilbúinn
áburð hér á Valþjófstaðafjallið og
satt best að segja er árangurinn lítill
og við erum að falla á tíma þar sem
síðasti jarðvegurinn er að fjúka burt
og út á haf.
Sá litli árangur sem grasfræið
og áburðargjöfin hefur verið að
skila er að það vex upp lítils háttar
af krækiberja- og beiti lyngi en
jarðvegsmyndun er lítil og sums
staðar á undanhaldi ef áburðargjöf
er hætt. Þetta þýðir að þau svæði
sem eru komin með lítils háttar
gróðurþekju eru ekki að skila neinni
teljandi uppskeru og við sem höfum
takmarkað landrými getum ekki
leyft okkur að vera með stór svæði
án uppskeru.“
Hækkandi áburðarverð
Í kjölfar hækkandi áburðarverðs
hefur Landgræðslan boðað
minnkandi áburðargjöf og að
sögn Björns er ekkert annað að
koma í staðinn nema það að treina
áburðarskammtinn yfir stærra svæði
og um leið enn minni árangur.
„Það þýðir að í mörgum
tilfellum þurfa bændur að leggja
fram fleiri klukkutíma eða daga í
sjálfboðavinnu en áður, meiri olíu
á vélar og meira slit á vélum.“
Í bréfi sem Björn sendi
Landgræðslustjóra segir að
hafa þurfi í huga „að sum
uppgræðslusvæði eru mjög ill
yfirferðar, melar jafnvel alþaktir
misstórum steinum, oft hliðarhalli
og mikil veltihætta fyrir vélar.
Þannig aðstæður fara illa með
vélar og eru heilsuspillandi fyrir
ökumann. Á þessi verstu svæði er
því ekki í boði að fara með vélar á
hverju ári, heldur bera sæmilega á
og sleppa síðan úr einu til þremur
árum áður en borið er á aftur.“
Lúpína það helsta sem skilar
árangri
„Ég er búinn að reyna grasfræ og
tilbúinn áburð og líka lúpínu á
Valþjófsstaðafjall, sem er móbergs-
fjall sem hefur myndast við gos
undir jökli. Bergið er laust í sér og
jarðvegurinn þurr og aðstæður til
ræktunar erfiðar.
Sáning lúpínu er það helsta sem
hefur sýnt verulegan árangur, en því
miður get ég ekki lengur fengið fræ
af lúpínu frá Landgræðslunni og mig
grunar að það sé ekki vegna þess að
hún geti ekki framleitt fræ, heldur
fremur spurning um vilja.
Í dag er það stefna Landgræðsl-
u nnar að nota ekki erlendar
plöntutegundir til landgræðslu en
það er bara ekki til nein íslensk planta
sem ræður við þessar aðstæður. Ég
hef bæði gróðursett og sáð lúpínu
í fjallið í um áratug og reynt eftir
bestu getu að halda fé frá og þar sem
hún nær að blómstra og fella fræ er
hún farin að dreifa sér dálítið sjálf
og annar gróður farinn að koma upp
í kringum hana.“
Snjóskaflar brúnir af áfoki
Björn segir að með því að mega
ekki nota erlenda tegund eins og
lúpínu sé verið að hefta og takmarka
landgræðslumöguleika í landinu.
„Í austan hvassviðri í vetur hér í
Norðurþingi urðu snjóskaflar brúnir
af áfoki og í þeim má sjá fræbelgi
af beitilyngi sem hafa rifnað af
plöntunum í rokinu. Þetta og það
að röst af slíkum fræbelgjum mátti
finna í flæðarmálinu hér niðri við
sjó er svo aftur vísbending um að
gríðarlegt magn af jarðvegi og fræi
hafi fokið út á haf.
Ástandið er grafalvarlegt og
að mínu mati þarf Landgræðslan
að endurskoða stefnu sína gagn-
vart lúpínu.“
Náttúruverndarhugtakið
gjaldfellt
„Að mínu mati er búið að gjaldfella
náttúruverndarhugtakið. Margir
telja í dag að náttúruvernd felist
aðeins í því að endurheimta plöntur
sem fólk heldur að hafi vaxið á
ákveðnum svæðum á ákveðnu
tímabili og séu íslenskar og þær
einu réttu.
Ég tel það vera draumsýn að
nota bara íslenskar plöntur til
landgræðslu því veruleikinn leyfir
það ekki. Náttúruvernd í mínum
huga felst í því að gera eitthvað
sem er til bóta fyrir náttúruna,“ segir
Björn Halldórsson. /VH
Dökkgrænir hálfmánar til vinstri á myndinni er handsáð lúpína, nokkurra ára gömul. Ofar til vinstri er margra ára dreifing á grasfræi og tilbúnum áburði,
þar er mjög lítill árangur miðað við kostnað og vinnu. Myndir / Björn Halldórsson
Mynd af mel eftir áratuga uppgræðslu með tilbúnum áburði og grasfræi.
Á svæði eins og sést á myndinni virkar ekki vel að nota tilbúinn áburð og
grasfræ, eins og hefur verið reynt í mörg ár. En lúpínan sem sést í fjarska
efst á myndinni þrífst ágætlega.
Lerki á gömlum mel. Melurinn var nánast gróðurlaus fyrir um hálfri öld, en
var græddur upp með lífrænum áburði, heyrusli og lítils háttar af tilbúnum
áburði. Fyrir tæpum tuttugu árum var svo gróðursett lerki þarna.
Áfok á snjóskafli við Valþjófsstaði í
Norðurþingi.
Í áfoki á snjó má greina fræbjöllur
af beitilyngi.
– segir Björn Halldórsson, bóndi á Valþjófsstöðum í Norðurþingi