Læknablaðið - 01.03.2021, Blaðsíða 45

L ÆK N A BL AÐIÐ 2021/107 157
F R Á F É L A G I L Æ K N A N E M A
Ástráður í 20 ár: Kynfræðsla
á tímum kórónuveirunnar
Mikið vatn hefur runnið til sjávar frá
stofnun Ástráðs fyrir 20 árum. Margar
breytingar hafa átt sér stað í félaginu sem
endurspegla ekki síst breytingar á samfé-
lagi okkar á þessum tíma. Félagið hefur
breytt nafninu tvisvar, en árið 2004 varð
það að Ástráði (áður Félag um forvarnar-
starf læknanema) og árið 2017 varð félagið
að kynfræðslufélagi í stað forvarnarfélags.
Auk nafnbreytingar fékk félagið nýtt
merki og bolum fræðaranna var breytt;
þeir fóru úr því að vera skærgrænir með
manni sem leit út eins og Woody Allen,
yfir í stílhreina hvíta boli með fallegu
bleiku hjarta. Við þurftum því aldrei að
ganga í skærgrænu bolunum og viljum
þakka fyrri stjórnum Ástráðs fyrir það
tískuskyn sem þurfti til að koma þeim
bolum út úr myndinni – að öllum ólöstuð-
um sem komu að hönnun bolanna.
Markmiðið með stofnun félagsins var
að veita unglingum fræðslu um heilbrigð-
ismál og var í fyrstu einkum lögð áhersla
á kynsjúkdóma og getnaðarvarnir. Ein
helsta ástæða fyrir þeirri áherslu var há
tíðni barneigna og þungunarrofs meðal
ungra kvenna á Íslandi í samanburði við
hin Norðurlöndin. Fljótt kom þó í ljós að
Snædís Inga Rúnarsdóttir
4. árs læknanemi og varaformaður
Ástráðs 2020-2021
margt annað þurfti að bæta og því hefur
fræðsla Ástráðs ekki aðeins miðast að
getnaðarvörnum og kynsjúkdómum held-
ur einnig tveimur öðrum meginþáttum
kynfræðslu síðustu ára, samskiptum og
samþykki.
Á fyrsta starfsári félagsins var farið í 15
framhaldsskóla á landinu auk félagsmið-
stöðva og síðan þá hefur fjöldi fyrirlestra
aukist jafnt og þétt. Nú fara læknanemar
á vegum Ástráðs í alla framhaldsskóla
landsins, 31 talsins. Ástráður hefur þó
ekki aðeins verið með fyrirlestra heldur
einnig komið að ýmsum verkefnum sem
varða kynheilbrigðismál á Íslandi og
innan háskólans. Þar má nefna SEKSÍ-
herferðina 2008, smokkaherferðina 2011
og smokkasjálfsalaverkefnið 2018, stofnun
Ástblæs hinsegin félags læknanema 2020
og bætt aðgengi háskólanema heilbrigð-
isvísindasviðs að tíðavörum, svo eitthvað
sé nefnt.
Þó er óhætt að segja að á starfsárinu
2020 hafi félagið orðið fyrir hvað mestum
breytingum sökum heimsfaraldursins
COVID-19. Í mars féllu allir fyrirlestrar
tímabundið niður og um haustið varð ljóst
að nánast öll fræðslan yrði að fara fram
í gegnum fjarfundabúnað. Þar glímdu
2. árs læknanemar og fræðarar við áður
óþekktar áskoranir í kynfræðslu. Eins og
það hafi ekki verið nógu mikil áskorun
að ræða við unglinga um kynlíf – þá var
talað um forsæði, að snípurinn blotni ekki
og að endaþarmurinn hafi sogkraft líkt
og ryksuga, með 100 manns á „mute” og
engan í mynd. Við í stjórn Ástráðs getum
ekki annað en verið stolt af því hvernig
allir sem komið hafa að fræðslunni stóðu
sig í að aðlaga starfsemi félagsins að sam-
félaginu á tímum heimsfaraldurs.
Ein stærsta áskorun Ástráðs undan-
farin 20 ár hefur verið fjármögnun starf-
seminnar. Sífellt meiri vinna fer í að sækja
um styrki frá hinum ýmsu fyrirtækjum
og stofnunum. Á sama tíma gerir ungt
fólk auknar kröfur um bætta kynfræðslu.
Til þess að efla þá kynfræðslu sem ung-
mennum stendur nú þegar til boða þarf
aukið fjármagn í félög eins og Ástráð. Nú
í vetur skipaði mennta- og menningar-
málaráðherra starfshóp um eflingu kyn-
fræðslu í skólum. Fulltrúar Ástráðs hafa
þó ekki enn verið kallaðir að borðinu í
þeirri vinnu og er það miður. Við vonum
að stuðningur við þá jafningjafræðslu
sem hópur eins og læknanemar bjóða falli
á endanum að stefnu menntamálaráðu-
neytisins um öfluga kynfræðslu í skólum
landsins. Okkur langar að leggja okkar
reynslu fram og erum reiðubúin til sam-
starfs í því fjölþætta og stóra verkefni.
Starf Ástráðs er gríðarlega mikilvægt.
Það sýnir öll sú umræða sem á sér stað
í samfélaginu um bætta kynfræðslu í
skólum. Ástráður er eina staðlaða jafn-
ingjafræðslan sem er í boði fyrir alla
framhaldsskóla á landinu. Því er brýnt
að halda áfram starfseminni af miklum
krafti. Við í stjórn Ástráðs þökkum fyrri
stjórnarmeðlimum Ástráðs fyrir sína
vinnu í gegnum árin, fyrri fræðurum og
öllum þeim sem hafa komið að starfsemi
félagsins – án ykkar væri félagið ekkert og
kynlíf og náin samskipti ungra Íslendinga
lakari en ella.
Hugrún Lilja Ragnarsdóttir
3. árs læknanemi og formaður
Ástráðs 2020-2021