Bændablaðið - 25.08.2022, Qupperneq 52

52 Bændablaðið | Fimmtudagur 25. ágúst 2022
Fæðuöryggi er nú efst á dagskrá
alþjóðastofnana en stríðið í Úkraínu
hefur aukið enn á þær áskoranir
sem þó voru ærnar fyrir. Verð á
matvælum hefur þotið upp um
heim allan og milljónir eru á barmi
hungursneyðar.
Alþjóðabankinn
birti í júlí sl. skýrslu
þar sem m.a. er að
finna upplýsingar
um hækkanir á
matvælaverði víðs
vegar um heiminn.
Meðfylgjandi
mynd sýnir þessar
hækkanir í nokkrum
löndum heimsins sl.
12 mánuði fram til júlí síðastliðins.
Gríðarlegar hækkanir eru í mörgum
fátækum löndum sem reiða sig mjög
á innflutning. Í þessum löndum
ver fólk að jafnaði háu hlutfalli af
ráðstöfunartekjum sínum, jafnvel allt
að helmingi, til kaupa á matvælum.
Hækkanir sem þessar stefna því
lífskjörum almennings í voða.
Fátækustu lönd heimsins fara verst
út úr ástandinu. Reikningur þeirra
vegna kaupa á innfluttum matvælum
hefur hækkað og í kjölfarið er hætta
á að þau lendi í skuldavandræðum. Á
sama tíma er hækkunin hvað minnst
í hagkerfum eins og Kína (2,9%)
og í Japan (3,7%) sem styður sinn
landbúnað ríkulega. Á Íslandi mælist
hækkun matvöruverðs 7,3%. Í fljótu
bragði eru einu löndin í Evrópu þar
sem hækkunin er minni en hér á landi,
Írland, Frakkland, Lúxemborg, Sviss
og Noregur (tölur fyrir maí). Tyrkland
trónir á toppnum með 94,3% hækkun.
Horfur næstu mánuði
Þó matvæla- og hrávöruverð sé nú
tekið að lækka á heimsmarkaði eftir
að hafa náð sögulegum hæðum á fyrri
hluta ársins er alls ekki fyrirséð með
hversu lengi ástandið verður að ganga
niður. Miklir þurrkar í Evrópu hafa
lækkað spár um uppskeru og eru þær
nú rétt neðan við meðaltal síðustu
fimm ára hvað helstu korntegundir
snertir. Víðs vegar í heiminum hafa
lönd gripið til útflutningsbanns eða
annarra takmarkana á útflutning
á ýmsum matvælum til að tryggja
framboð innanlands. Fyrrgreind
skýrsla Alþjóðabankans gefur yfirlit
yfir slíkar aðgerðir. Einnig hafa nokkur
lönd gripið til takmarkana á útflutningi
mikilvægra hráefna. Kína hefur t.d.
bannað útflutning á hrá fosfór og
útflutningur á áburði er leyfisskyldur.
Kyrgistan og Rússland hafa einnig
bannað útflutning á áburði og Úkraína
á köfnunarefnisáburði.
Erfið staða bænda í Evrópu
Aðföng til landbúnaðar eru enn dýr
í sögulegu samhengi og framboð
þeirra að einhverju leyti háð óvissu.
Þetta mun hafa áhrif á ákvarðanir
bænda um hvort og hve mikið
þeir munu framleiða á komandi
mánuðum. Mjólkurframleiðendur
í ESB skrifuðu opið bréf til
Evrópusambandsins í júlí sl. Þar lýstu
þeir stöðu framleiðenda og áhyggjum
sínum af framtíðinni. Vegna mikilla
verðhækkana á aðföngum eru
margir bændur tekjulágir og safna
jafnvel skuldum og geta ekki greitt
sér laun. Í bréfinu kemur fram að
laun bænda í Frakklandi séu aðeins
um 430 kr/klst í laun (3,09 evrur),
í Lúxemborg um 730 kr/klst og
Litháen um 325 kr/klst. Danskir og
hollenskir kollegar þeirra ná ekki
endum saman og safna skuldum til
að geta greitt sér laun. Þá má sem
dæmi nefna að á fyrsta ársfjórðungi
ársins 2022 hækkaði fóðurkostnaður
í Frakklandi úr tæpum 15 kr/lítra
mjólkur á árinu 2021 í ríflega 20
kr, eða um 33%. Svipaða sögu af
kostnaðarhækkunum er að segja frá
öðrum löndum.
Samtök mjólkurframleiðenda í
Evrópu lýsa því miklum áhyggjum
af stöðunni sem er uppi. Hana
má ekki aðeins rekja til stríðsins í
Úkraínu heldur einnig til þróunar
landbúnaðarstefnu ESB sl. 20 ár.
Miklar breytingar hafa verið gerðar
á henni en afleiðingarnar eru núna að
koma fram af fullum þunga. Þá benda
samtökin á að mun meiri kröfur af
ýmsu tagi eru gerðar til bænda í ESB
en annars staðar í heiminum. Samtökin
leggja áherslu á að sömu kröfur
verði gerðar til framleiðsluaðferða
við innfluttar landbúnaðarafurðir
og gerðar eru innan ESB. Í bréfinu
er beinlínis bent á nauðsyn þessa
til að tryggja samkeppnisstöðu
mjólkurframleiðenda og að því verði
afstýrt að heilsu neytenda innan ESB
sé með þessu, stefnt í hættu. Léleg
afkoma og fækkun í stétt bænda ógnar
því nú framtíð reksturs kúabúa og
þar með mjólkurframleiðslu innan
Evrópusambandsins.
Bændur á Íslandi standa frammi
fyrir sömu áskorunum
Hér á landi hafa bændur einnig þurft að
mæta nær fordæmalausum hækkunum
á framleiðslukostnaði. Slíkt krefst
aukins fjármagns fyrir reksturinn sem
eykur enn á framleiðslukostnaðinn
þegar vextir fara sömuleiðis hækkandi.
Verð á innfluttu korni til fóðurs hefur
hækkað undanfarið, t.d. á byggi til
fóðurs sl. 12 mánuði (frá júlí ́ 21 – júní
´22) um 21%, á harðhveiti um 59% og
á maís um 37%. Myndin sýnir þessa
þróun frá ársbyrjun 2020
Lækkanir á aðfangaverði
skila sér seint
Áburðarverð er nú tekið að lækka á
heimsmarkaði eftir miklar hækkanir
undanfarna mánuði. Alþjóðabankinn
gefur mánaðarlega út vísitölu
áburðarverðs. Árið 2010 liggur til
grundvallar = 100. Í júlí 2022 stóð
vísitalan í 213,08 stigum og hafði
hækkað um 67,84% síðustu 12 mánuði.
Í janúar 2022 var vísitalan 200,61 stig.
Hún er því enn 6,2% hærri nú en var
þá. Líklegt er að áburðarverð lækki
áfram í takt við lækkun olíuverðs.
Á móti því vinna þó m.a.
takmarkanir á útflutningi framleiðslu-
landa sem fyrr voru nefndar og aukin
fjárbinding í rekstri vegna hækkana
á aðfangaverði á sama tíma og vextir
hafa hækkað mikið.
Því er ljóst að áfram verða miklar
áskoranir á framleiðsluhlið matvæla
á komandi mánuðum.
Erna Bjarnadóttir,
hagfræðingur
og verkefnastjóri hjá MS
LESENDARÝNI
Fæðuöryggi á haustmánuðum
Erna
Bjarnadóttir.
Landbúnaðarháskóli Íslands og sjö
aðrir samstarfsháskólar í Evrópu hlutu
nýverið styrk frá Erasmus+ áætlun
Evrópusambandsins að upphæð 6,83
milljónir evra, eða að jafngildi um 960
milljónir íslenskra króna til samstarfsnetsins
UNIgreen (The Green European University).
Hinir háskólarnir eru Háskólinn í
Almeria á Spáni, sem stýrir verkefninu,
Landbúnaðarháskólinn í Plovdiv í Búlgaríu,
Tækniháskólinn í Coimbra í Portúgal, Paris
Sup’Biotech í Frakklandi, Háskólinn í Modena
og Reggio Emilia á Ítalíu, Háskólinn í Varsjá
í Póllandi og Háskólinn í Liege í Belgíu.
Efla á menntun, rannsóknir,
nýsköpun, gæðamál og miðlun þekkingar
Evrópusambandið leggur áherslu á að efla
samstarf æðri menntastofnana í Evrópu.
Evrópskum háskólanetum er ætlað að tengja
saman háskóla í ólíkum löndum álfunnar og
efla samstarf á sviði menntunar, rannsókna og
nýsköpunar. Samstarfið leggur einnig áherslu
á að auka gæði háskólastarfsins og styðja við
þekkingarmiðlun og stjórnsýslu háskólanna.
Markmiðið er að þróa nýjar leiðir fyrir
kerfisbundið og langvarandi samstarf sem
nær bæði þvert á landamæri og námsgreinar.
Alls var 272 milljónum evra veitt til
háskólanetanna að þessu sinni og hefur
upphæðin aldrei verið hærri. Netin ná til
340 háskóla í 31 landi. Áður hefur Háskóli
Íslands hlotið styrk vegna Aurora Alliance
samstarfsnetsins. Landbúnaðarháskóli Íslands
er því annar íslenski háskólinn sem sameinast
evrópska háskólanetinu.
Ávinningur fyrir nemendur
Landbúnaðarháskóla Íslands
Þátttaka í samstarfsneti eykur möguleikana
á fjármögnun alþjóðlegra rannsókna- og
nýsköpunarverkefna og að koma upp og
samnýta aðstöðu.
Nýir möguleikar opnast fyrir nemendur
og starfsfólk háskólanna með auknu úrvali
námskeiða og meiri möguleikum til skiptináms
og nýtingu fjartækni til þátttöku í námskeiðum
þvert á landamærin. Þá mun UNIgreen stuðla
að auknu samstarfi við atvinnulífið meðal
annars með starfsþjálfun, nýjum þverfaglegum
verkefnum og áherslu á samlegðaráhrif og
þekkingaryfirfærslu.
Að vera hluti af evrópsku háskólaneti
opnar dyr til nýrra tækifæra, það er spennandi
að fara í skipti- og verknám eða taka þátt í
samstarfsverkefnum erlendis. Við getum lært
margt af samstarfi við aðra háskóla á okkar
fagsviðum og einnig margt sem við getum
boðið okkar samstarfsaðilum. Við hlökkum
til að fá enn fleiri gestakennara í gegnum
samstarfið og bæta við okkar námsframboð
fyrir háskólanema og jafnvel líka í gegnum
endurmenntun skólans.
Samstarf við hagaðila
Evrópusambandið styrkir sérstaklega verkefni
sem unnin eru innan evrópskra háskólaneta.
Erasmus+ mun veita rúmlega milljarði evra til
samstarfsneta háskóla á tímabilinu 2021-2027
og auk þess mun fjármagn frá Horizon Europe
renna til rannsóknarsamstarfs innan netanna.
Þátttaka í samstarfsneti eykur þannig
möguleika háskólanna á frekara samstarfi og
að koma upp nýjum verkefnum í samstarfi við
aðra hagaðila. UNIgreen er því afar mikilvægt
fyrir framtíðarþróun Landbúnaðarhá-
skóla Íslands.
Íslenskir stuðningsaðilar Landbúnaðar-
háskóla Íslands í UNIgreen eru Nemendafélagið
Hvanneyri, Hvanneyrarbúið, Borgarbyggð,
RML, Matís, Auðna Tæknitorg og Orkídea.
Heimsókn frá Almeria
Háskólinn í Almeria á Spáni leiðir verkefnið
og fulltrúar þeirra koma í heimsókn til
Íslands í byrjun næsta mánaðar til að
ræða frekari samstarfsmöguleika við
Landbúnaðarháskólann og aðra hagaðila
hérlendis.
Þeir munu taka þátt í ráðstefnu um
matvælaframleiðslu sem haldin verður á
Selfossi þann 8. september og er öllum opin.
Síðan verður fundur með fyrirtækjum í ylrækt
og sérfræðingum Landbúnaðarháskólans.
Farið verður yfir tækifæri Íslands til aukinnar
framleiðslu, samstarf um rannsóknir og
nýsköpun og möguleika á formlegu samstarfi
um nám á háskólastigi.
Landbúnaðarháskóli Íslands sér fjölmörg
tækifæri til eflingar landbúnaðar og vinnur að
því að auka íslenska framleiðslu með nýsköpun
og tækniyfirfærslu. Aukið alþjóðlegt samstarf
í gegnum UNIgreen samstarfsnetið er stórt
skref áfram og verðmæt viðurkenning fyrir
starf skólans.
Ragnheiður I Þórarinsdóttir rektor
og Christian Schultze, rannsókna- og
alþjóðafulltrúi Landbúnaðarháskóla Íslands
Landbúnaðarháskóli Íslands verður
hluti af evrópsku háskólaneti
Ragnheiður I.
Þórarinsdóttir.
Christian Schultze.