Borgfirðingabók - 01.12.2004, Qupperneq 50

48
Borg/irðingabók 2004
eru tvær tegundir gæsa (blesgæs og margæs) og þrjár tegund-
ir vaðfugla (rauðbrystingur, sanderla og tildra). Þriðja gæsar-
tegundin (helsingi) fer einnig um Borgarfjörð, en er mun fá-
séðari en hinar tegundirnar.
Um miðjan september fyrir réttum 35 árum heyrði ég tor-
kennilegan klið úr lofti og skömmu síðar settist stór hópur af
fremur dökkum gæsum í Stafholtshólma. Sveinn á Flóðatanga
kallaði fuglana „grænlendinga". Þetta voru blesgæsir, en þær
verpa á Vestur-Grænlandi og fara um Suður- og Vesturland á
leið sinni til og frá vetrarstöðvum á Irlandi og Skotlandi. Gæs-
irnar koma hér um miðjan apríl og halda för sinni áfram í fyrri
hluta maí. Fuglarnir koma hingað að nýju í byrjun september
og dveljast þá fram í lok október og stundum lengur. Helstu
viðkomustaðir blesgæsa á Vesturlandi eru frá Andakíl vestur í
Hnappadal. Nú er langmest af blesgæsum við Hvanneyri, enda
hafa þær lengi notið þar verndar, og fyrir tveimur árum var
stofnað til sérstaks friðlands helgað blesgæsum á Hvanneyri.
Þar hafa allt að 3000 fuglar sést samtímis eða um 10% af þeim
stofni sem fer hér um. Því miður hefur blesgæsum fækkað á
allra síðustu árum og rekja menn það til náttúrulegra breyt-
inga í sumarhögum á Vestur-Grænlandi (Arnór Þórir Sigfússon
2003). Engu að síður kann að vera nauðsynlegt að grípa til rót-
tækra friðunaraðgerða hér, sem og í öðrum viðkomulöndum.
Veiðar á blesgæsum voru lengi vel lítið stundaðar af aðkomu-
rnönnum í Borgarfirði. A árunum um og fyrir 1960 fóru nokkr-
ir strákar í Borgarnesi að leggja fyrir sig gæsaveiðar og urðu
sumir þeirra afar flinkir á því sviði: Rafn Sigurðsson (Ronni)
og Hallur Pálsson, sem báðir eru látnir, og Þorkell Þorkelsson,
síðar flugvirki.
Margæsin eða prompan, eins og hún heitir á Mýrum, er
einnig algengur fargestur í Borgarfjarðarhéraði. Hún er
minnst þeirra gæsa sem hafa hér viðdvöl að staðaldri og ólíkt
öðrum gæsum heldur hún eingöngu til við sjávarsíðuna. Kjör-
lendi hennar eru leirur og sjávarfitjar, enda er hún sérstaklega
hænd að marhálmi og sjávarfitjungi. Þessir fuglar verpa eink-
um í NA-Kanada og hafa vetursetu á Irlandi. Helstu viðkomu-
staðir margæsa eru vestanlands, frá Bessastöðum á Alftanesi
norður í Breiðafjörð (Arnþór Garðarsson & Guðmundur A.
Guðmundsson 1996). A haustin var langmest af fuglunum við