Peningamál - 18.11.2020, Blaðsíða 6

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
2
0
•
4
6
ALÞJÓÐLEG EFNAHAGSMÁL OG VIÐSKIPTAKJÖR
... en hann hefði orðið enn meiri ef ekki hefði komið til
fordæmalausra mótvægisaðgerða stjórnvalda og seðlabanka
Efnahagssamdrátturinn í heimsbúskapnum hefði að öllum líkindum
orðið enn dýpri ef stjórnvöld hefðu ekki gripið til fordæmalausra mót-
vægisaðgerða til að styðja við heilbrigðiskerfi og milda áhrif efnahags-
áfallsins fyrir heimili og fyrirtæki. Sértækar aðgerðir í ríkisfjármálum
sem tilkynntar hafa verið vegna farsóttarinnar eru áætlaðar nema 11,7
billjónum Bandaríkjadala á heimsvísu eða nálægt 12% af heimsfram-
leiðslunni. Hlutfallið er enn hærra í þróuðum ríkjum eða um 20% af
landsframleiðslu þeirra enda býr fjármálastefna þeirra að jafnaði yfir
meira rými til að takast á við auknar skuldir (mynd I-3). U.þ.b. helming-
ur tilkynntra aðgerða hefur verið í formi aukinna útgjalda eða eftirgjafar
tekna, m.a. tímabundnar skattalækkanir eða frestanir á skattgreiðslum,
beinar peningatilfærslur, niðurgreiðslur á hluta launa starfsmanna og
rausnarlegri atvinnuleysisbætur til að draga úr tímabundnum tekju-
missi. Hinn helmingur aðgerðanna felur m.a. í sér fordæmalausa hluta-
fjárinnspýtingu til fyrirtækja, stuðningslán og skuldaábyrgð.
Til viðbótar stuðningsaðgerðum stjórnvalda hafa seðlabankar
um allan heim einnig beitt aðgerðum sem eru án hliðstæðu, bæði að
umfangi og hraða, til að styðja við eftirspurn, tryggja að verðbólga
aukist aftur og fari upp í markmið og stuðla að því að fjármálakerfið
virki með sem eðlilegustum hætti. Vextir hafa m.a. verið lækkaðir tölu-
vert, aðgengi fjármálafyrirtækja að lausafjárfyrirgreiðslu aukið og gripið
hefur verið til margvíslegra aðgerða til að styðja við lánsfjár aðgang
heimila og fyrirtækja. Æ fleiri seðlabankar hafa keypt ríkisskuldabréf
til að koma í veg fyrir að aukin lánsfjárþörf ríkissjóðs vegna efnahag s -
kreppunnar leiði til of mikillar hækkunar langtímavaxta. Einhverjir
þeirra hafa jafnvel keypt skuldabréf fyrirtækja eða lánað þeim beint.
Seðlabankar hafa jafnframt gengið á og útvíkkað lánalínur sín á milli
í Bandaríkjadölum í kjölfar stóraukinnar eftirspurnar markaðsaðila
eftir Bandaríkjadölum um heim allan. Þessu til viðbótar hóf bandaríski
seðlabankinn að bjóða öðrum seðlabönkum tímabundið aðgengi að
lausu fé í Bandaríkjadölum gegn tryggingu. Stórfelld eignakaup seðla-
banka á árinu endurspeglast í mikilli stækkun efnahagsreikninga þeirra
og aukningar í peningamagni í umferð (mynd I-4).
Kraftmeiri efnahagsbati í helstu iðnríkjum í sumar en spáð var í ágúst ...
Umfangsmiklar sóttvarnaraðgerðir í helstu iðnríkjum virtust bera árang-
ur í vor og hafði faraldurinn gengið niður í flestum þeirra í byrjun
sumars, einkum þeim sem höfðu gengið hvað harðast fram í baráttunni
við farsóttina. Samhliða árangrinum tóku ríkin að slaka á sóttvarnarráð-
stöfunum sínum og bentu leiðandi vísbendingar til kröftugs viðsnún-
ings efnahagsumsvifa eftir því sem leið á sumarið og efnahagskerfi
færðust í eðlilegra horf. Á það einkum við um smásölu sem var orðin
umfangsmeiri í sumar en hún var áður en farsóttin skall á (mynd I-5).
Endurspeglar það mikla uppsafnaða eftirspurn og aukinn sparnað
heimila í ljósi gríðarmikils samdráttar í einkaneyslu á öðrum fjórðungi
á sama tíma og ráðstöfunartekjur héldu að miklu leyti velli vegna mót-
vægisaðgerða stjórnvalda. Iðnframleiðsla og alþjóðaviðskipti hafa einnig
aukist frá því í apríl en ekki af sama krafti og smásalan. Bendir það til
þess að fjárfestingarumsvif hafi ekki náð sér á strik enda er óvissa um
Heimild: Refinitiv Datastream.
Ma. USD
Mynd I-4
Stærð efnahagsreiknings helstu seðlabanka
Janúar 2007 - október 2020
Seðlabanki Bandaríkjanna
Evrópski seðlabankinn
Japansbanki
Alþýðubanki Kína
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.000
‘19‘17‘15‘13‘11‘09‘07
1. Mánaðarlegar árstíðarleiðréttar magnvísitölur (2016 = 100).
Heimild: Refinitiv Datastream.
Mynd I-5
Iðnframleiðsla og smásala1
Janúar 2018 - september 2020
Iðnframleiðsla
Bandaríkin
202020192018
Smásala
202020192018
Evrusvæðið Bretland
70
80
90
100
110
120
80
85
90
95
100
105
110
115
120
1. Fjöldi nýrra umsókna um atvinnuleysisbætur í Bandaríkjunum. Vikuleg
árstíðarleiðrétt gögn.
Heimild: FRED-gagnagrunnur Seðlabanka Bandaríkjanna í St. Louis.
Mynd I-6
Atvinnuleysisbætur í Bandaríkjunum1
1. janúar 2000 - 7. nóvember 2020
Fjöldi (milljónir)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
20202015201020052000