Peningamál - 18.11.2020, Blaðsíða 23

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
2
0
•
4
23
IV Vinnumarkaður og nýting framleiðsluþátta
Vinnumarkaður
Störfum fækkaði milli ára á þriðja ársfjórðungi en minna en búist
var við
Samkvæmt vinnumarkaðskönnun Hagstofu Íslands (VMK) fækkaði
heildarvinnustundum um 3,7% milli ára á þriðja fjórðungi ársins. Þar
af fækkaði starfandi fólki um 1,3% en meðalvinnustundum um 2,4%.
Könnunin bendir hins vegar til þess að heildarvinnustundum hafi fjölgað
töluvert milli fjórðunga á þriðja ársfjórðungi eftir mikla fækkun á fjórð-
ungnum á undan (mynd 3 í viðauka 1). Þetta er töluvert kröftugri bati en
gert hafði verið ráð fyrir í ágústspá bankans og má alfarið rekja til fjölg-
unar starfa. Búist hafði verið við því að þeim myndi fækka í takt við vís-
bendingar um ráðningaráform fyrirtækja og hópuppsagnir. Samkvæmt
staðgreiðsluskrá fjölgaði störfum einnig í sumar en í mun minna mæli
en tölur VMK benda til. Viðspyrnan varð aðallega í greinum sem veita
innlendum aðilum þjónustu og lentu í sérlega íþyngjandi sóttvarnarað-
gerðum á fyrri hluta ársins en einnig í fasteignastarfsemi og í greinum
sem að mestu leyti fela í sér opinbera þjónustu. Sambærileg viðspyrna
varð þó ekki hjá erlendu launafólki en því hefur fækkað um liðlega 17%
á staðgreiðsluskrá frá því í febrúar (mynd IV-1). Bæði VMK og tölur úr
staðgreiðsluskrá sýna að störfum hafi fækkað á ný í september þegar
aftur tók að fjara undan efnahagsumsvifum (mynd IV-3).
Skráð atvinnuleysi í sögulegum hæðum
Árstíðarleiðréttar mælingar VMK benda til þess að atvinnuþátttaka
hafi aukist töluvert og hlutfall starfandi hækkað á þriðja ársfjórðungi
eftir mikla lækkun á fjórðungnum á undan (mynd 3 í viðauka 1). Á
sama tíma jókst atvinnuleysi samkvæmt VMK um 0,7 prósentur og
mældist 5,8%. Skráð atvinnuleysi, leiðrétt fyrir árstíð og án fólks
á hlutabótum, hefur hins vegar aukist töluvert meira. Það mældist
10,1% í október og hefur ekki mælst svo mikið frá upphafi mælinga
árið 1957 (mynd IV-2).
Rúmlega helmingur fólks á atvinnuleysisskrá í október kom úr
atvinnugreinum tengdum ferðaþjónustu og verslun. Aðflutt vinnuafl
og svæði sem reiða sig á ferðaþjónustu hafa fengið þungan skell en
rúmur fimmtungur erlendra ríkisborgara á vinnumarkaði og svipað
hlutfall meðal íbúa á Suðurnesjum voru án atvinnu í mánuðinum. Þá
hefur langtímaatvinnulausum, þ.e. þeim sem hafa verið án vinnu í ár
eða lengur, fjölgað en þegar farsóttin skall á hafði þegar dregið úr
umsvifum í hagkerfinu eftir uppgang undanfarinna ára.
Mikill munur á mælingum VMK og tölum úr skráargögnum
Töluverður munur hefur verið á mælingum VMK og tölum úr skráar-
gögnum um fjölda starfandi og atvinnuleysi. Mun meiri viðspyrna var
í fjölgun starfa í sumar samkvæmt VMK og þá var atvinnuleysi tæpum
3 prósentum minna en skráð atvinnuleysi án fólks á hlutabótum á
þriðja ársfjórðungi (mynd IV-3). Hagstofan kannaði því sérstaklega
svör þeirra sem voru á almennum atvinnuleysisbótum og svöruðu
vinnumarkaðskönnuninni í september. Í ljós kom að rétt rúmlega
Mynd IV-1
Launafólk á staðgreiðsluskrá eftir bakgrunni
og völdum atvinnugreinum1
Breyting frá febrúar 2020 (%)
1. Árstíðarleiðréttar tölur.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Lágmark mars - júní 2020
Júlí - júní 2020
September 2020
Bakgrunnur Valdar atvinnugreinar
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
Fa
st
ei
gn
a-
st
ar
fs
em
i
Fé
la
ga
sa
m
tö
k
og
ö
nn
ur
þ
jó
n.
M
en
ni
ng
, í
þr
ót
tir
o
g
tó
m
st
un
di
r
V
ei
tin
ga
-
re
ks
tu
rErl.Ísl.Alls
V
er
sl
un
O
pi
nb
. s
tj.
s.
, f
ræ
ðs
la
,
he
ilb
r.-
o
g
fé
la
gs
þj
.
Mynd IV-2
Skráð atvinnuleysi 1957-20201
% af mannafla
1. Árlegar tölur 1957-1979 en mánaðarlegar fyrir tímabilið janúar 1980 -
október 2020. Án fólks á hlutabótum frá og með mars 2020. Mánaðar-
legar tölur eru árstíðarleiðréttar af Seðlabankanum.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Vinnumálastofnun, Seðlabanki Íslands.
0
2
4
6
8
10
12
‘20‘10‘00‘90‘80‘57
1. VMK stendur fyrir vinnumarkaðskönnun Hagstofu Íslands. Skráargögn
eru staðgreiðsluskrá ríkisskattstjóra fyrir fjölda starfandi og skráð atvinnu-
leysi Vinnumálastofnunar fyrir atvinnuleysi. Atvinnuleysi er árstíðarleiðrétt
og er skráð atvinnuleysi árstíðarleiðrétt af Seðlabankanum. Þriggja mánaða
hlaupandi meðaltal.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Vinnumálastofnun, Seðlabanki Íslands.
Mynd IV-3
Fjöldi starfandi og atvinnuleysi1
Janúar - september 2020
Breyting frá fyrra ári (%)
VMK Skráargögn
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
% af mannafla
3
4
5
6
7
8
9
10
J J Á SMAMFJ
Fjöldi starfandi Atvinnuleysi
J J Á SMAMFJ