Peningamál - 18.11.2020, Blaðsíða 16

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
2
0
•
4
16
draga tekur úr þörf fyrir nálægðartakmarkanir (e. social distancing) er
líður á árið og að lífið færist smám saman í eðlilegra horf á ný.
Fram að þeim tíma er talið að heimilin gangi á hluta af þeim
sparnaði sem byggðist upp fyrr á þessu ári til að fjármagna neysluút-
gjöld. Þá er eigna- og skuldastaða meirihluta þeirra sterk og lækkun
vaxta hefur létt á útgjöldum þeirra. Aðgerðir stjórnvalda til að verja
atvinnu og tekjur heimila vega einnig þungt, auk þess sem margir
hafa nýtt sér heimild til að taka út séreignarsparnað til að standa
undir útgjöldum. Þessar aðgerðir hafa vegið á móti tekjumissi vegna
minnkandi atvinnu.
Grunnspá bankans gerir ráð fyrir að einkaneysla aukist á ný á
fyrsta fjórðungi næsta árs og um tæplega 3% á árinu öllu. Talið er að
hún haldi áfram að aukast er líður á spátímann og vaxi um tæplega
4% á ári á árunum 2022-2023. Í rammagrein 1 eru sýnd fráviksdæmi
sem gera ráð fyrir misgóðum árangri í viðureigninni við farsóttina. Þar
eru einnig sýnd fráviksdæmi sem byggjast á mismunandi forsendum
um hversu hratt heimilin ganga á þann sparnað sem þau hafa byggt
upp undanfarið.
Atvinnuvegafjárfesting dróst saman á fyrri hluta ársins ...
Fjárfesting atvinnuveganna dróst saman um 4,7% milli ára á fyrri
helmingi ársins sem er minni samdráttur en gert hafði verið ráð fyrir í
ágúst. Samdrátturinn á öðrum ársfjórðungi nam nærri 18% milli ára en
á móti vógu jákvæð grunnáhrif á fyrsta fjórðungi vegna sölu flugvéla
úr rekstri WOW Air á sama ársfjórðungi í fyrra. Samdráttur almennrar
atvinnuvegafjárfestingar á fyrri hluta ársins (þ.e. fjárfestingar utan
stóriðju, skipa og flugvéla) var enn meiri eða tæplega 18% milli ára
og stóriðjufjárfesting dróst saman um 30%. Hlutfall atvinnuvegafjár-
festingar af landsframleiðslu hefur því lækkað hratt undanfarið og er
nú komið niður fyrir meðaltal undanfarins aldarfjórðungs (mynd III-4).
... og fyrirtæki búast við að draga úr fjárfestingarútgjöldum í ár
Niðurstöður úr könnun Seðlabankans á fjárfestingaráformum fyrir-
tækja benda til þess að útgjöld þeirra til fjárfestingar verði nær 18%
minni í ár en í fyrra (mynd III-5). Fyrirtækin eru því umtalsvert svart-
sýnni á fjárfestingaráform sín en í sambærilegri könnun frá því í mars
en ætla má að áhrif COVID-19-faraldursins hafi ekki að fullu verið
komin fram í áætlunum þeirra þegar sú könnun var framkvæmd.
Rúmur helmingur fyrirtækja í könnuninni áætlar að þau muni fjárfesta
minna í ár en í fyrra og hafa þau fyrirtæki dregið mest úr fjárfestingar-
áformum sem helst hafa orðið fyrir áhrifum af fækkun ferðamanna.
Þessar niðurstöður eru í takt við haustkönnun Gallup á meðal 400
stærstu fyrirtækja landsins frá því í september sl. þar sem 46%
svarenda telja að fjárfesting verði minni í ár en í fyrra (mynd III-5).
Í könnun Gallup telja eingöngu 13% stjórnenda að fjárfesting verði
meiri í ár en ekki hefur munað meiru á þessum hlutföllum síðan í sept-
ember 2009. Samkvæmt könnun Gallup hafa væntingar um eftirspurn
og framlegð á næstu sex mánuðum versnað frá því í vor en nokkuð
sterk fylgni er á milli væntrar framlegðar og fjárfestingaráforma fyrir-
tækja (mynd III-6).
Mynd III-4
Fjárfesting atvinnuveganna1
1. ársfj. 2010 - 2. ársfj. 2020
% af VLF
Atvinnuvegir alls
Almennir atvinnuvegir
1. Fjögurra ársfjórðunga hreyfanlegt meðaltal. Almenn atvinnuvega-
fjárfesting er atvinnuvegafjárfesting án fjárfestingar í stóriðju, skipum
og flugvélum.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
‘20‘19‘18‘17‘16‘15‘14‘13‘12‘11‘10
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd III-5
Vísbendingar um fjárfestingaráform1
1. Könnun Seðlabankans á fjárfestingaráformum 96 fyrirtækja (könnun
nær ekki til fjárfestingar í hótelum, skipum og flugvélum). Könnun Gallup
á fjárfestingaráformum 400 stærstu fyrirtækja landsins. Sýnt er hlutfall
fyrirtækja sem ætlar að auka fjárfestingu og ætlar að minnka hana.
Heimildir: Gallup, Seðlabanki Íslands.
Sjávarútvegur
Iðnaður
Flutningar og ferðaþjónusta
Verslun
Fjölmiðlar og upplýsingatækni
Þjónusta og annað
Alls
Hlutfall (%)
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
202020212020
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
Könnun Seðlabankans Könnun Gallup
Auka
Minnka
1. Breyting milli kannana sem framkvæmdar voru í mars og september
2020. Spurt er um væntingar um framlegð á næstu sex mánuðum og
hvort fjárfestingarútgjöld verði meiri eða minni í ár en á árinu á undan.
Heimild: Gallup.
Breyting í vísitölu fyrirhugaðrar fjárfestingar
Mynd III-6
Væntingar stjórnenda fyrirtækja um
framlegð og fjárfestingarútgjöld1
Breyting í vísitölu væntrar framlegðar
Heild
Verslun
Sjávar-
útvegur
Byggingast. og veitur
Ýmis sérh.
þjónusta
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
-100 -80 -60 -40 -20 0
Samgöngur,
flutn. og
ferðaþj. Fjármála- og tryggingast.
Iðnaður
og framl.
EFTIRSPURN OG HAGVÖXTUR