Peningamál - 18.11.2020, Blaðsíða 25

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
2
0
•
4
25
VINNUMARKAÐUR OG NÝTING
FRAMLEIÐSLUÞÁTTA
Samkvæmt grunnspánni eykst atvinnuleysi nokkuð á síðasta
fjórðungi ársins og verður að meðaltali um 6% í ár miðað við VMK.
Hápunktinum verður þó ekki náð fyrr en á fyrri hluta næsta árs þegar
spáð er að árstíðarleiðrétt atvinnuleysi verði heldur meira en mest var
í kjölfar fjármálakreppunnar. Það tekur svo að minnka á síðari hluta
ársins og heldur áfram að minnka út spátímann. Skráð atvinnuleysi
verður þó töluvert meira á árinu eða 7,9% að meðaltali og liðlega
10% að meðaltali á næsta ári (mynd IV-6). Munurinn milli þessara
mælikvarða á atvinnuleysi minnkar síðan smám saman er líður á
spátímann. Hagstæðari þróun í sumar og mælivandi VMK gera það
einnig að verkum að atvinnuleysi verður nokkru minna í ár en spáð
var í ágúst (mynd IV-7). Horfur eru hins vegar á að það verði áþekkt
á næsta ári og spáð var í ágúst en nú er talið að það hjaðni hægar á
seinni hluta spátímans en þá var gert ráð fyrir.
Vísbendingar um nýtingu framleiðsluþátta
Horfur á miklum framleiðsluslaka sem nær hámarki undir lok ársins
Stjórnendum sem töldu fyrirtæki sitt eiga í vanda með að mæta óvæntri
eftirspurn fækkaði í haustkönnun Gallup og hlutfall þeirra sem telja sig
búa við skort á starfsfólki var nálægt sögulegu lágmarki. NF-vísitalan
lækkaði á þriðja ársfjórðungi, fjórða ársfjórðunginn í röð, og var á
svipuðum slóðum og eftir fjármálakreppuna fyrir áratug (mynd 3 í við-
auka 1). Útlit er fyrir að það hægi verulega á fólksfjölgun næstu misseri
vegna minni aðflutnings erlendra ríkisborgara og að framleiðnivöxtur
verði sögulega lítill á spátímanum (sjá rammagrein 1). Þá er einnig búist
við að jafnvægisatvinnuleysi aukist í ár og á næsta ári samhliða því að
atvinnuleysi dregst á langinn. Því hægir á vexti framleiðslugetu þjóðar-
búsins á fyrri hluta spátímans en eftirspurn dregst þó meira saman svo
að töluverður slaki myndast í þjóðarbúskapnum. Talið er að hann verði
tæplega 6% af framleiðslugetu í ár (mynd IV-7). Snemma á næsta ári
mun slakinn smám saman taka að minnka en þó er ekki búist við því
að hann hverfi fyrr en á síðari hluta ársins 2022. Um þetta mat ríkir þó
mikil óvissa (sjá nánar í rammagrein 1). Mikilvægasti óvissuþátturinn er
framvinda farsóttarinnar og þróun bóluefna eða meðferðarúrræða við
henni. Þá skiptir einnig máli hve mikil og langvarandi áhrif farsóttarinn-
ar verða á framleiðslugetu þjóðarbúsins.
Mynd IV-6
Atvinnuleysi 2020-20231
1. Skráð atvinnuleysi án hlutabóta. Grunnspá Seðlabankans.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
% af mannafla
Atvinnuleysi (VMK)
Skráð atvinnuleysi
0
2
4
6
8
10
12
2023202220212020
1. Grunnspá Seðlabankans 2020-2023. Brotalínur sýna spá frá PM 2020/3.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd IV-7
Atvinnuleysi og framleiðsluspenna 2014-20231
% af mannafla
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
% af framleiðslugetu
Atvinnuleysi (v. ás)
Framleiðsluspenna (h. ás)
‘23‘22‘21‘20‘19‘18‘17‘16‘15‘14