Peningamál - 18.11.2020, Blaðsíða 30

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
2
0
•
4
30

Rammagrein 1
Fráviksdæmi og
óvissuþættir
Mikil óvissa er um efnahagshorfur um þessar mundir og er hún lík-
lega meiri nú en oft áður. Þar vegur þungt að framvinda innlendra
og alþjóðlegra efnahagsmála mun að töluverðu leyti ráðast af því
hvernig til tekst við að ráða niðurlögum COVID-19-farsóttarinnar en
erfitt er að spá fyrir um hversu víðtækar sóttvarnaraðgerðir þarf til
að ná tökum á henni og hve lengi þær þurfi að vara. Óvissuþættirnir
eru þó fleiri og í þessari rammagrein er fjallað um nokkra þeirra og
sýnd fráviksdæmi sem byggjast á ólíkum forsendum um árangurinn
í viðureigninni við farsóttina og hversu hratt og að hve miklu leyti
heimilin í landinu ganga á þann sparnað sem byggst hefur upp í
kjölfar þess að farsóttin skall á þjóðarbúinu.
Fráviksdæmi: Ólíkar forsendur um framgang farsóttarinnar
Fráviksdæmi þar sem verr gengur að ráða niðurlögum
farsóttarinnar
Í grunnspá bankans er gert ráð fyrir að tekist hafi að finna bóluefni
við COVID-19-farsóttinni í byrjun næsta árs og að víðtæk bólu-
setning náist um mitt næsta ár og í kjölfarið taki lífið smám saman
að færast í eðlilegra horf. Ekki er hins vegar útilokað að viðureignin
við faraldurinn reynist erfiðari. Sóttvarnaraðgerðir stjórnvalda, lok-
unaraðgerðir og samkomubönn þyrftu þá að vera strangari og vara
lengur en í grunnspánni. Í þessu fráviksdæmi er þar að auki gert ráð
fyrir því að almenningur hafi meiri áhyggjur af efnahagshorfum og
eigin heilsu þannig að fleiri kjósa að vera heima og fresta útgjalda-
ákvörðunum. Innlend eftirspurn gæfi þá meira eftir og væri lengur
að taka við sér. Aukin almenn óvissa drægi jafnframt úr vilja fyrir-
tækja til að ráða fólk í vinnu og leggja út í fjárfestingu. Þá er gert
ráð fyrir að áhættuálag á innlenda fjármögnun fyrirtækja hækki enn
frekar og hjaðni hægar en í grunnspánni.
Minni alþjóðleg eftirspurn og strangari sóttvarnir á landamær-
um gera það að verkum að horfur um útflutning vöru og þjónustu
frá Íslandi verða enn lakari en í grunnspánni.1 Samkvæmt fráviks-
dæminu fjölgar ferðamönnum nánast ekkert milli ára á næsta ári og
eru þeir færri en í grunnspánni á öllu spátímabilinu. Útflutt þjónusta
eykst því ekki nema um liðlega 9% á næsta ári sem er meira en 17
prósentum minni aukning en í grunnspánni. Horfur um vöruútflutn-
ing eru einnig lakari. Munar þar sérstaklega um verri horfur í útflutn-
ingi sjávarafurða vegna minni alþjóðlegrar eftirspurnar og aukinna
erfiðleika við dreifingu afurða á alþjóðamarkaði. Útflutningur vöru
og þjónustu eykst því um 5% á næsta ári í stað tæplega 12% sam-
kvæmt grunnspánni.
Lakari útflutningshorfur magna enn frekar neikvæð áhrif þrá-
látari farsóttar á innlendar tekjur og eftirspurn. Við bætast neikvæð
áhrif farsóttarinnar á framleiðslugetu þjóðarbúsins: gjaldþrot fyrir-
tækja verða víðtækari, fleira fólk hverfur af vinnumarkaði og aukið
atvinnuleysi veldur því að jafnvægisatvinnuleysi eykst meira og
hjaðnar hægar. Farsóttin og þær truflanir sem hún veldur á innlendri
framleiðslu leiðir einnig tímabundið til hægari framleiðnivaxtar.
Þótt innlendar hagstjórnaraðgerðir vegi á móti, felur fráviks-
dæmið í sér að efnahagshorfur versna nokkuð frá grunnspánni.2
Horfur fyrir það sem eftir lifir þessa árs breytast ekki mikið enda
langt liðið á árið. Horfur fyrir næsta ár breytast hins vegar mikið:
vöxtur einkaneyslu er 2,6 prósentum minni en í grunnspá og hag-
1. Stuðst er við nýlegt mat Alþjóðagjaldeyrissjóðsins á áhrifum mismunandi árangurs í
viðureigninni við farsóttina á heimsbúskapinn. Sjá World Economic Outlook, kafli 1,
október 2020.
2. Gert er ráð fyrir að peningastefnan bregðist við með lægri vöxtum en í grunnspá í takt
við peningastefnureglu þjóðhagslíkans bankans og að í opinberum fjármálum fái sjálf-
virkir sveiflujafnarar að virka óhindrað. Hagstjórnaraðhaldið er með samsvarandi hætti
þéttara í bjartsýnna fráviksdæminu.