Peningamál - 18.11.2020, Blaðsíða 34

RAMMAGREINAR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
2
0
•
4
34

veruleika eftir að farsóttin hefur rénað. Þá þarf einnig að horfa til
þess að óhjákvæmileg aukning skulda hins opinbera í viðureigninni
við faraldurinn leiði ekki til ósjálfbærrar skuldasöfnunar til lengri
tíma. Á sama tíma þarf að gæta að því að vinda ekki of hratt ofan
af stuðningsaðgerðum svo að ekki verði bakslag í efnahagsbatan-
um. Stjórnvöld standa því frammi fyrir afar flóknum og erfiðum
áskorunum. Í grunnspánni er gert ráð fyrir töluverðri örvun ríkis-
fjármála í samræmi við áform stjórnvalda (sjá umfjöllun í kafla III og
rammagrein 3). Óvissa er hins vegar um hvernig til tekst og frekari
breytingar á umfangi aðgerða myndu óhjákvæmilega breyta efna-
hagshorfum næstu árin.
Áhrif aukinnar óvissu gætu verið vanmetin og áhættuálag á
fjármálagjörninga haldist hærra
Farsóttin hefur aukið almenna óvissu um framvindu efnahagsmála
og tekju- og atvinnuhorfur fjölda fólks. Aukin óvissa hefur einnig
haft áhrif á fjármálamörkuðum og leitt til hækkunar áhættuálags
á fjölda fjármálagjörninga sem hefur dýpkað efnahagssamdráttinn
enn frekar. Í grunnspánni er gert ráð fyrir að áhættuálag lækki smám
saman á ný þegar farsóttin fjarar út. Mögulega gengur það ekki
eftir ef lengri tíma tekur að ná tökum á farsóttinni (sjá umfjöllun um
fráviksdæmi með ólíkum forsendum um framgang farsóttarinnar hér
að framan) en grunnspáin gæti einnig ofmetið hversu hratt óvissan
minnkar og áhættuálag lækkar. Gangi það eftir er hætt við því að
efnahagshorfur samkvæmt grunnspánni séu of bjartsýnar.
Grunnspáin byggist á því að deilur í alþjóðaviðskiptum taki sig
ekki upp á ný
Viðskiptadeilur undanfarinna ára hafa grafið undan alþjóðavið-
skiptum og skaðað heimsbúskapinn. Áfangasamkomulag í við-
skiptadeilu Bandaríkjanna og Kína frá því í janúar sl. heldur enn
en núningur milli þjóðanna hefur aukist enn frekar og því er ekki
útilokað að viðskiptastríðið brjótist út að fullu á ný með alvarlegum
afleiðingum fyrir heimsbúskapinn (sjá umfjöllun um áhrifin á innlent
efnahagslíf í kafla I í Peningamálum 2019/4). Þá er enn óvíst hvort
takist að semja um framtíðarfyrirkomulag viðskipta milli Breta og
Evrópusambandsins (ESB) frá næstu áramótum (sjá nánari umfjöllun
um möguleg áhrif á innlent efnahagslíf í kafla I í Peningamálum
2019/2).
Óvissa um að hve miklu leyti aðlögun innlendrar eftirspurnar
að efnahagsáfalli beinist að innflutningi
Grunnspáin gerir ráð fyrir að samdráttur eftirspurnar heimila og fyrir-
tækja muni að nokkru leyti beinast að innfluttri vöru og þjónustu.
Hlutfall innflutnings og þjóðarútgjalda lækkar því verulega í ár og fer
nálægt því sem það var lægst í kjölfar fjármálakreppunnar fyrir liðlega
áratug. Frá og með næsta ári hækkar hlutfallið hins vegar á ný í takt
við viðsnúning í efnahagsmálum. Um þessar forsendur er mikil óvissa
og reynslan af aðlögun þjóðarbúskaparins í kjölfar falls flug félagsins
WOW Air vorið 2019 sýnir að samsetning útgjaldaviðbragða heimila
og fyrirtækja hefur töluverð áhrif á endanleg hagvaxtaráhrif efna-
hagsáfalla (sjá rammagrein 4).
Mikil óvissa er um verðbólguhorfur
Grunnspáin gerir ráð fyrir að verðbólga haldist yfir markmiði fram
á næsta ár en taki síðan að hjaðna í takt við þann mikla slaka sem
myndast hefur í þjóðarbúinu. Um þetta er hins vegar mikil óvissa
– ekki bara til skemmri tíma heldur einnig um verðbólguhorfur er
líður á spátímann. Áhrif farsóttarinnar á framleiðslu og dreifingu
vöru og þjónustu og getu neytenda til að nálgast þær skapar óvenju