Peningamál - 18.11.2020, Blaðsíða 33

RAMMAGREINAR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
2
0
•
4
33

Mynd 4
Framleiðni og framleiðslugeta þjóðarbúsins1
Breyting frá fyrra ári (%)
Framleiðni
Framleiðslugeta
1. Framleiðni vinnuafls mælt með VLF á unna stund. Grunnspá Seðla-
bankans 2020-2023.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
2020-20232005-20191990-2004
Fráviksdæmi með mismunandi forsendum um sparnaðarhegðun
heimila
Í fyrra fráviksdæminu er gert ráð fyrir að sparnaðarhlutfallið haldist
um 2 prósentum undir því sem það er í grunnspánni á spátímanum
en að munurinn fjari síðan út. Einkaneysla eykst þá töluvert hraðar,
störfum fjölgar meira og atvinnuleysi verður ekki eins mikið (mynd
1c). Verðbólga verður því meiri þótt hærra gengi krónunnar og
hærri vextir Seðlabankans vegi á móti. Hagvöxtur á næsta ári verður
ríflega 3% eða um 1 prósentu meiri en í grunnspánni og þótt hann
sé heldur minni á seinni hluta spátímans er landsframleiðslan heldur
meiri í lok spátímans (mynd 2).
Seinna fráviksdæmið er áþekkt nema hvað þar er gert ráð fyrir
að sparnaðarhlutfallið haldist um 2 prósentum hærra að meðaltali
á spátímanum en í grunnspánni en að munurinn fjari út er frá líður.
Þetta hefur töluverð áhrif á eftirspurn heimila, sérstaklega á næsta
ári þegar vöxtur einkaneyslu er 21/2 prósentu minni en í grunnspánni
(mynd 1d). Meiri varkárni heimila í útgjaldaákvörðunum seinkar því
efnahagsbatanum og hagvöxtur á næsta ári verður einungis 1,5%
eða næstum 1 prósentu minni en í grunnspánni. Slakinn í þjóðar-
búinu verður því meiri, störfum fækkar enn frekar og atvinnuleysi
verður meira. Á móti vegur að vextir Seðlabankans haldast lágir
lengur og þrátt fyrir að gengi krónunnar sé lægra verður verðbólga
heldur minni. Þótt hagvöxtur áranna 2022-2023 sé litlu meiri er
landsframleiðslan enn um 0,3% undir því sem grunnspáin gerir ráð
fyrir árið 2023 (mynd 2).
Aðrir óvissuþættir
Áhrif farsóttar á framleiðslugetu þjóðarbúsins gætu verið vanmetin
Efnahagshorfur næstu ára eru háðar fjölda annarra óvissuþátta.
Óvissan lýtur t.d. ekki einungis að því hve lengi farsóttin muni vara
og hver áhrif hennar verða á eftirspurn og hagvöxt í ár og á næsta
ári heldur einnig að mögulegum áhrifum sóttarinnar á hagvaxtar-
horfur til lengri tíma. Horfur eru á að fjöldi fyrirtækja verði gjald-
þrota og þau sem eftir lifa dragi úr fjárfestingu í fastafjármunum og
þekkingu, ekki síst þar sem þau þurfa í auknum mæli að fjárfesta
í framleiðsluferlum sem auka öryggi starfsfólks og gera því betur
kleift að sinna verkefnum sínum í fjarvinnu. Efnahagskreppan veldur
einnig kostnaðarsamri tilfærslu framleiðsluþátta milli atvinnugreina
og hætt er við að sveigjanleiki og opnanleiki efnahagskerfisins
minnki, a.m.k. tímabundið. Þá er hætt við að fólk fari af vinnumark-
aði og að dýrmæt þekking tapist í kjölfarið.
Allir þessir þættir eru til þess fallnir að hafa neikvæð áhrif
á framleiðnivöxt og vöxt framleiðslugetu þjóðarbúsins. Eins og
sést á mynd 4 er í grunnspánni áætlað að framleiðni vinnuafls og
framleiðslugeta þjóðarbúsins vaxi nokkru hægar á spátímanum en
að meðaltali á undanförnum þrjátíu árum. Það mat gæti hæglega
reynst of bjartsýnt ef farsóttin dregst enn frekar á langinn eða ef
umfang þeirra breytinga sem lýst er hér að framan reynist meira
en áætlað er í grunnspánni. Áhrif farsóttarinnar á framleiðslu og
atvinnu gætu því orðið meiri og langvinnari.
Grunnspáin byggist á núverandi áformum stjórnvalda í
ríkisfjármálum
Meginmarkmið hagstjórnarviðbragða við farsóttinni hefur verið að
milda eins og unnt er efnahagsleg áhrif hennar og fleyta fyrirtækj-
um og heimilum yfir erfiðasta hjallann. Í baráttunni við faraldurinn
hafa aðgerðir í ríkisfjármálum gegnt lykilhlutverki. Eftir því sem
farsóttin hefur dregist á langinn verður áskorun opinberra fjármála
í vaxandi mæli að draga eins og unnt er úr langtímaskaða farsótt-
arinnar án þess að hindra eðlilega aðlögun þjóðarbúsins að nýjum