Peningamál - 18.11.2020, Blaðsíða 15

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
2
0
•
4
15
Innlend eftirspurn einkaaðila
Mikill samdráttur einkaneyslu á öðrum fjórðungi ársins …
Víðtækar sóttvarnaraðgerðir til að hægja á útbreiðslu COVID-19-
farsóttarinnar í mars og apríl höfðu veruleg áhrif á neysluvilja og
-möguleika heimila. Einkaneysla minnkaði um 9% milli ársfjórðunga
á öðrum fjórðungi ársins sem er mesti samdráttur sem mælst hefur á
einum fjórðungi frá fjórða ársfjórðungi 2008 (mynd III-1). Milli ára
dróst einkaneysla saman um 8,3% sem er heldur minni samdráttur en
spáð hafði verið í ágústhefti Peningamála.
… en viðsnúningur á þriðja ársfjórðungi …
Einkaneysla virðist hafa tekið kröftuglega við sér undir lok annars
ársfjórðungs og í sumar þegar farsóttin hafði rénað og slakað var á
sóttvarnaraðgerðum (mynd 2 í viðauka 1). Umferð jókst töluvert frá
því sem hún var í mars og apríl. Það sama á við um innlenda kortaveltu
heimila, hvort sem litið er til kaupa á sér- og dagvöru eða til kaupa á
ýmissi þjónustu sem krefst nálægðar milli fólks (mynd III-2). Áætlað er
að einkaneysla hafi aukist um liðlega 2% milli annars og þriðja fjórð-
ungs sem er heldur kröftugri vöxtur en spáð var í ágúst (mynd III-1).
… sem gekk til baka á þeim fjórða
Seint í september tók farsóttin sig upp aftur af nokkrum krafti, sótt-
varnaraðgerðir voru hertar enn frekar og efnahagsumsvif drógust
aftur saman. Eins og sést á mynd 2 í viðauka 1 dró úr umferð á höfuð-
borgarsvæðinu og kortavelta gaf eftir, sérstaklega í útgjaldaflokkum
tengdum starfsemi sem krefst nálægðar við annað fólk (sjá einnig
mynd III-2). Þetta bakslag í viðureigninni við faraldurinn gerir það
að verkum að nú er talið að einkaneysla dragist saman á ný á fjórða
ársfjórðungi (mynd III-1). Gangi þetta eftir mun hún dragast saman
um 5,5% á árinu öllu. Það er heldur minni samdráttur en spáð var í
ágúst sem rekja má til þess að einkaneysla á fyrri hluta ársins reyndist
nokkru meiri en þar var gert ráð fyrir (mynd III-3).
Spáð er að einkaneysla aukist aftur á næsta ári en það er háð því
hvernig tekst til við að ráða við farsóttina
Mikil óvissa ríkir um það hversu vel mun ganga að halda farsóttinni
í skefjum á næstu misserum en það ræður miklu um það hvernig
eftirspurn heimila þróast, bæði vegna beinna áhrifa sóttvarna á fram-
boð ýmissar þjónustu og áhrifa þeirra á tekjur og væntingar heimila.
Samkvæmt núverandi grunnspá tekur þetta lengri tíma en gert var ráð
fyrir í ágústspá bankans enda versnaði staða mála í viðureigninni við
faraldurinn á ný í haust. Nú er byggt á þeirri forsendu að farsóttin verði
að mestu gengin niður hér á landi í lok þessa árs þótt afmörkuð dæmi
aukinna smita séu ekki útilokuð. Þá er gert ráð fyrir að bóluefni við
veirunni sem veldur farsóttinni verði tilbúið til notkunar í byrjun næsta
árs og það fari í kjölfarið í fjöldaframleiðslu og að víðtæk bólusetning
hér og í helstu viðskiptalöndum hafi náðst um mitt næsta ár. Almenn
bólusetning og bætt meðferðarúrræði gera það síðan að verkum að
Mynd III-1
Ársfjórðungslegur vöxtur einkaneyslu1
1. ársfj. 2019 - 4. ársfj. 2020
1. Árstíðarleiðrétt gögn. Grunnspá Seðlabankans fyrir 3. og 4. árs-
fjórðung 2020.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrri ársfjórðungi (%)
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
20202019
1. Veitingahús, gisting, flutningar, pakkaferðir, tollfrjáls verslun, menning
og afþreying, snyrting og ýmis persónuleg þjónusta. 2. Raf- og heimilis-
tæki, húsbúnaður, fatnaður, önnur sérvara og ýmis sérhæfð þjónusta.
3. Dagvöruverslun og stórmarkaðir.
Heimild: Rannsóknarsetur verslunarinnar.
Mynd III-2
Greiðslukortavelta eftir helstu útgjaldaflokkum
Breyting frá fyrra ári (%)
1. ársfj. 2020
2. ársfj. 2020
3. ársfj. 2020
Október 2020
Dagvara3Sérvara o.fl.²Veitingahús o.fl.¹
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd III-3
Einkaneysla 2005-20231
1. Grunnspá Seðlabankans 2020-2023. Brotalína sýnir spá frá PM
2020/3.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
-15
-10
-5
0
5
10
15
‘23‘21‘19‘17‘15‘13‘11‘09‘07‘05
III Eftirspurn og hagvöxtur