Fréttablaðið - 28.01.2023, Blaðsíða 12

Útgáfufélag: Torg ehf. Stjórnarformaður: Helgi Magnússon forStjóri og Útgefandi: Jón Þórisson ritStjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is aðStoðarritStjóri: Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is
fréttaStjóri: Lovísa Arnardóttir lovisa@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út fimm daga í viku og hægt er að nálgast það ókeypis á 120 fjölförnum stöðum á höfuðborgarsvæðinu, á Suðurnesjum, Árborg, Ölfusi, Akranesi, Borgarnesi,
Akureyri og víðar. Að auki er blaðið aðgengilegt í pdf-formi og í appi. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871 fréttaBlaðið Kalkofnsvegur 2, 101
reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is. VefStjóri: Einar Þór Sigurðsson einarthor@frettabladid.is marKaðurinn: Guðmundur Gunnarsson ggunnars@frettabladid.is HelgarBlað: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is
menning: Þorvaldur S. Helgason tsh@frettabladid.is Íþróttir: Hörður Snævar Jónsson hoddi@frettabladid.is ljóSmyndir: Anton Brink anton@frettabladid.is framleiðSluStjóri: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Það er af
þessum
sökum
sem fólk
sárreiðist
þeirri
megin-
skissu sam-
félagsins að
forgangs-
raða í þágu
annarra
en barna
og ung-
menna.
Menn-
ingarlegt
sjónarspil
hefur leyst
af hólmi
bók-
menntalíf
heillar
þjóðar.
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ser
@frettabladid.is
Mín skoðun
Gunnar
Sif
Sigmarsdóttir
Erum við tilbúin?
Samband íslenskra sveitarfélaga og Mannvit standa
að fræðsluviðburði og pallborðsumræðu um áhrif
loftslagsbreytinga á sveitarfélög, fyrirtæki og innviði.
Grand hótel 3.febrúar Kl. 8:30-10:00
Skráning á www.mannvit.is
Í fataskápnum mínum hangir kjóll sem ég hef
aðeins klæðst einu sinni. Hann er flösku-
grænn og hnésíður og mun nýtast verði
ég einhvern tímann gerð að bankastjóra.
Kjóllinn fangar þann vanda sem steðjar nú að
íslensku bókmenntalífi og birtist – eða birtist
ekki – íslenskum almenningi í vikunni.
Árið 2018 riðuðu bresku Booker-bók-
menntaverðlaunin til falls. Fyrir fullum sal
af körlum í smóking og konum í síðkjólum
veitti demantsskreytt hertogaynja af Corn-
wall (nú Englandsdrottning) írskri skáldkonu
helstu bókmenntaverðverðlaun landsins
undir taktföstu lófaklappi. Formaður dóm-
nefndar, maður með þverslaufu og tilkomu-
mikinn orðaforða, sagði sigri hrósandi bókina
„þunga“ aflestrar. Sjálfur hefði honum þó ekki
fundist hún of erfið því hann „væri vanur að
lesa fræðigreinar í Tímariti heimspekinga“.
Hin torlæsa bók féll í grýttan jarðveg. „Hug-
takið fagurbókmenntir virðist ekki lengur
merkja góðar bókmenntir heldur bókmenntir
sem lúta stílreglum sem ætlað er að fullvissa
menningarlega metorðasjúka millistéttar-
lesendur um að þeir taki þátt í fínum félags-
legum helgisið,“ skrifaði bókmenntarýnir
dagblaðsins The Times.
Íslensku bókmenntaverðlaunin voru veitt
í vikunni á Bessastöðum. Sú staðreynd fór
fram hjá mér þangað til skáldið Anton Helgi
Jónsson greindi frá því á Facebook að við-
burðurinn hefði líka farið fram hjá honum.
„Því miður virðist ekki vera nein stemming
í kringum þessi verðlaun lengur,“ skrifaði
Anton. „Fyrir jólin eru límdir miðar á bækur
en lítið sem ekkert er gert til að magna upp
spennu … Það eru engir sérstakir viðburðir
auglýstir þar sem tilnefndir höfundar mæta
og ræða verk sín og lesa upp, engar málstofur
eru haldnar um bækurnar, engir lesendur eru
fengnir til að segja álit sitt … Einu sinni dreif
brennandi áhugi fólk út í heitar umræður
um bækur en núorðið fæst enginn til að hafa
skoðun á neinu.“
Verðlaunaafhending Bresku bókmennta-
verðlaunanna 2018 var eins og uppskeruhátíð
sértrúarsafnaðar þar sem samstillt menning-
arelíta klappaði hugsunarlaust fyrir sjálfri sér.
Endalok veraldar – eða verðlaunanna – hlutu
að vera handan hornsins.
En Bretum tókst að afstýra Harmageddon.
Menningarblaðamenn göptu af undrun yfir
tilnefningum síðasta árs. Bækurnar voru
„stuttar“ og „fyndnar“. Formaður dómnefndar
hafði í frammi hugtök sem áður þóttu villu-
trú: „Ánægjulestur“ og „skemmtanagildi“.
Kjóll og kúluhattur
Flöskugræni kjóllinn í fataskápnum rifjaðist
upp fyrir mér þegar ég horfði á upptöku af
Íslensku bókmenntaverðlaununum í Sjón-
varpinu (helgiathöfn sem lét eldhúsdagsum-
ræður virðast jafnspennandi og kvikmyndin
„The fast and the furious“). Kjóllinn var
keyptur af tilefni. Ég hafði hlotið tilnefningu
til Íslensku bókmenntaverðlaunanna og var á
leiðinni á Bessastaði. Kjóllinn hefði ekki getað
hæft samkomunni betur. Hann hefði einnig
fallið vel inn í fataskáp Margrétar Thatcher.
Menningarlegt sjónarspil hefur leyst af
hólmi bókmenntalíf heillar þjóðar. Í stað
skoðanaskipta eru nú límmiðar, í stað rit-
deilna eru verðlaunasamkomur: Tækifæris-
ræða, ráðamaður og eitt tónlistaratriði; kona
í svo dömulegum kjól að hún fær aldrei tilefni
til að nota hann aftur, maður með kúluhatt og
– helst – Andri Snær. Vogi sér einhver, lærður
eða leikinn, að gefa bók færri en fjórar stjörnur
er viðkomandi úthrópaður skemmdarvargur
og hann rekinn inn í sama kústaskáp og leik-
húsheimurinn læsti Jón Viðar Jónsson inni í.
Handhafar Íslensku bókmenntaverð-
launanna eru vel að þeim komnir. Verðlaun
geta snaraukið áhuga á bóklestri. En til þess
að svo megi verða þarf umræðan að rúma
fleiri en bókmenntafræðinga og fólk með
háskólagráðu í menningarstjórnun og bakka
af snittum. n
Menningarlegt sjónarspil
Mikilvægasta megingildi lífsins er
að vera góður við börn. Ekkert
er verðugra í mannlegum sam-
skiptum. Ekkert er stórmann-
legra en að hlúa að velferð og
möguleikum yngsta fólksins okkar.
Ekkert.
Og það felur í sér framtíðina. Einmitt. Það er
til þess gert að bæta ókomin ár. Og ef við full-
orðna fólkið, reynslunni ríkari, eigum að heita
til einhvers gagns í lífinu þá snýst það akkúrat
um það að bæta lífsgæði þeirra sem á eftir
okkur koma.
Það er meginerindið.
Það er af þessum sökum sem fólk sárreiðist
þeirri meginskissu samfélagsins að forgangs-
raða í þágu annarra en barna og ungmenna. Og
raunar jafnvel í þágu þeirra sem hafa það best,
eiga greiðastan aðgang að auðlindum okkar. En
það er af því að pólitíkinni er einkar lagið að
gleyma sér í þakklætisskyni yfir því hver klapp-
ar henni hlýjast á öxlina – og gildir raunar einu
hvaða flokkar eiga í hlut; börnin okkar eru
auðvitað ekki kjósendur nema í svo óralangri
framtíð að það tekur því ekki að ávarpa þau í
hita líðandi stundar.
En fyrir foreldra barna sem glíma við þroska-
hömlun, fatlanir og langvarandi veikindi eru
þetta skilaboð sem svíða á skinni. Og slíkur er
sviðinn að fólki verður ekki svefnsamt. Og það
er einmitt og akkúrat vegna þess að ekkert er
mikilvægara en börnin okkar.
Það er ekki bara stóra myndin. Það er öll
myndin.
Nógu slæmt er það fyrir foreldra að taka
þátt í biðlistamenningu íslenska samfélagsins,
að vera nauðbeygðir til þess eins að bíða eftir
þjónustu sem er oft og tíðum lífsnauðsynleg
– og skiptir í öllu falli sköpum fyrir þroska og
farsæld barnsins. En enn þá verra er þetta fyrir
afkvæmið sjálft, sem kann að spyrja, vitanlega:
Hefur enginn áhuga á að hjálpa mér?
Íslendingar eru komnir á skjön við megin-
gildi þeirrar samfélagsgerðar sem mesta og
breiðasta sáttin hefur ævinlega staðið um, en
hún hverfist um það helst að hlúa að þeim sem
mest þurfa á aðstoðinni að halda.
En í verki látum við börnin okkar bíða eftir
sálfræðiþjónustu svo mánuðum skiptir. Í verki
látum við þau bíða eftir talmeinaþjónustu svo
árum skiptir. Og raunheimarnir eru heldur
ekkert merkilegri en svo að við látum börnin
okkar bíða eftir greiningu á þroskafrávikum
eins lengi og kerfinu sýnist.
Það má vel vera að pólitík eigi að snúast um
efnahagslegan veruleika. En pólitíkinni er
stjórnað af fólki, foreldrum. Og það vill svo til
að foreldrar vita á öllum tímum sólarhringsins
hvað brýnast er að gera. n
Megingildið
10 skoðun FRÉTTABLAÐIÐ 28. jAnúAR 2023
LAuGARDAGuR