Fréttablaðið - 28.01.2023, Blaðsíða 20

Ungbörn
þurfa á
stöðugri
umönnun
að halda
svo það er
ekki að
undra að
heilinn
þurfi að
aðlagast
breyttum
aðstæðum.
Víðtækari
vitneskja í
þessum
efnum gæti
orðið
frábært
verkfæri í
til að
mynda
ákvörð­
unum um
lengd og
skiptingu
foreldra­
orlofs.
Heili karla
minnkar við
föðurhlutverkið
Ýmislegt er þekkt og vitað um
áhrif meðgöngu og barneigna
á mæður. Áhrifin á feður eru
óbeinni og minna rannsökuð
en nýverið kom út vísinda-
grein í tímaritinu Cerebral
Cortex, þar sem sýnt er fram
á að heili karla geti minnkað
með fyrsta barni, en um leið
gert þá að betri uppalendum.
bjork@frettabladid.is
Rannsóknin var unnin í samstarfi
tveggja rannsóknarstofa, annarrar
á Spáni og hinnar í Bandaríkj-
unum, nánar tiltekið við Suður-
Kaliforníuháskóla. Á hvorum stað
voru 20 tilvonandi feður fengnir til
að taka þátt og var umfang heila
þeirra mælt með segulómunum,
bæði fyrir og eftir fæðingu frum-
burðar þeirra. Til samanburðar
voru heilar 17 barnlausra karla
einnig mældir. n
Heilinn þarf að aðlagast
Skoðað var hvort umskiptin hefðu áhrif á rúm-
mál og formgerð heilabarkar og svæða dýpra
inni í heila og reyndist heilabörkur minnka.
Það er þó engin ástæða til að örvænta enda er
mæld minnkun innan við eitt prósent og alls
ekki skaðleg. Þessi minnkun á
heilaberki gerist við ýmsar
kringumstæður og má
segja að eftir fæðingu
frumburðarins taki við
tímabil örra breytinga
á heila. Ungbörn þurfa
á stöðugri umönnun
að halda svo það
er ekki að undra
að heilinn þurfi að
aðlagast breyttum
aðstæðum.
Meiri skilvirkni
Áhrifin á feðurna eru lítil að magni og formgerð
en gætu haft töluvert að segja um atferli og
hugsun hins nýbakaða föður. Breytingin er sér-
staklega sýnileg á svæðum sem stjórna athygli
og samúð og gæti þannig haft áhrif á hæfni feðra
til að þekkja og sjá fyrir þarfir barnsins. Minnkun
á heilaberki þýðir í raun að heilinn verður þéttari
og straumlínulagaðri á þessum svæðum, sem
skilar sér í meiri skilvirkni.
Aukin samkennd
Þetta tímabil mætti horfa á sem tímabil örra
breytinga þar sem frumum eru fengin ný hlut-
verk og kenndum, eins og samkennd, fengið
meira rými en áður. Nýbakaðir feður læra, ef
þessi túlkun er rétt, að þekkja barn sitt og þarfir
þess, auk þess að sýna mál- og bjargarlausum
einstaklingnum samkennd. Þessar breytingar
mældust ekki í barnlausa hópnum sem mældur
var til samanburðar.
Hormónar og reynsla
Fyrri rannsóknir hafa sýnt fram á víðtækar
breytingar á heilum mæðra. Þær taugafræði-
legu breytingar eru taldar stafa af hormónum og
styrkja tilfinningatengsl milli móður og barns.
En samkvæmt þessari nýju rannsókn virðast
alla vega sumar breytinganna einfaldlega verða
vegna nýtilkominnar reynslu af foreldrahlut-
verkinu. En tekið skal fram að hvort tveggja getur
að sjálfsögðu verið rétt.
Breytilegar milli þátttakenda
Í tilfelli feðranna eru breytingarnar ekki aðeins
minni heldur eru þær jafnframt breytilegri á milli
þátttakenda. Samkvæmt höfundi greinarinnar
í Cerebral Cortex, stafar það líklega af mismiklu
framlagi feðra til foreldrahlutverksins, mismun-
andi menningarlegu samhengi eða reglum um
foreldraorlof. En þar sem rannsóknin er of lítil
til að komast að afgerandi niðurstöðu eru þetta
enn allt tilgátur.
Áframhaldandi rannsóknir
Rannsakendurnir hyggjast skoða enn betur
áhrif menningarlegra þátta á það hvernig heil-
inn bregst við foreldrahlutverkinu. Víðtækari
vitneskja í þessum efnum gæti orðið frábært
verkfæri í til að mynda ákvörðunum um lengd
og skiptingu foreldraorlofs. Þessar niðurstöður
benda alla vega til þess að feður ættu að vera
virkir þátttakendur í lífi hvítvoðunga frá fyrsta
degi.
Gögnin eru nokkuð skýr, heili karla breytist við
barneignir. Nú þarf bara að skilja hvernig – og af
hverju.
18 helgin FRÉTTABLAÐIÐ 28. jAnúAR 2023
lAUgARDAgUR