Arkitektúr og skipulag - 01.06.1989, Blaðsíða 61

Sumarhús hjá Apavatni.
Elíasar og Ásthildar á ísafirði. En þar er á ferðinni enn ný
byggingartækni (DOMAS), sem tekur bandarísku aðferðinni
frá 1956 töluvert fram hvað varðar tímasparnað á byggin-
garstað. Auk þess ergrunnmyndin evrópsk að upp-runaþví að
þama er um að ræða yfirbyggðan 100 fermetra garð, sem
lengir sumartíma íbúanna, sem búa 54 kílómetra sunnan við
norðurheimskautsbaug, um það bil um helming. Þar að auki
voru stigin þar fyrstu skrefin til notkunar á hita, sem myndast
í glergarðinum, til upphitunar. Húsið er þakið með torfi utan
þess hluta, sem er yfir garðinum. Garðbýlishúsið á Isafirði var
tekið í notkun 17. ágúst 1987 og er komin góð reynsla á no-
tagildi þess.
Þessi þróun hér innanlands hefur eingöngu verið kostuð af
Tilraunastofu Burðarforma, enda hafa eigendur allra
hvolfþaksbygginga á hennar vegum eingöngu greitt fyrir
venjulegan húsateikningakostnað. En þá reynslu og þekk-
ingu, sem fengist hefur vegna þróunarinnar síðustu átta árin,
er nú verið að markaðsetja í Danmörku. Undirritaður hefur
tekið að sér að teikna nokkur íbúðarhús fyrir Félag um
vistfræðilegt þorp, sem reisa á á Norður-Sjálandi. Þorp þetta
verður nokkuð sérstætt að gerð, en það tengist vistkerfis-
hugsun á mörgum sviðum. Áætlunin er að reisa byggingamar
1990 en alls munu um 180 manns búa í bæjarhlutanum.
Fyrir þennan danska hóp hafa verið lögð drög að nýrri gerð
hvolfþaks, sem hefur fengið nafnið Gandálfur, og felst nýjungin
einkum í því, að láréttir veggir eru á ytra byrði en þó styður
burðargrindin sig við jörðu eins og áður. Auk Gandálfs-
húsanna eru mörg önnur venjuleg hvolfhús í þorpinu af
ýmsum stærðum og gerðum, fyrir utan meira hefðbundin hús,
sem þó öll eru vistkerfistengd.
En hvers vegna vistkerfistenging? Hver ábyrgur arkitekt getur
ekki lengur bara stungið hausnum í sandinn og haldið áfram í
formaleiknum eins og ástandið á jarðarkringlunni hafi ekkert
breyst á síðustu árum. Breytingamar spretta fyrst og fremst af
því að hin eðlilega hringrás náttúrunnar hefur verið rofin á of
mörgum stöðum í einu. Ekki síst rofna ýmsar náttúrlegar hrin-
grásir vegna efnaframleiðslu ýmiss konar, þar á meðal efna
sem notuð eru í byggingar. Orkan, sem þarf til notkunar í
Gandálfur.
húsum sem arkitektar hanna, ræður mikið til um fjölda þeirra
orkuvera, hreinna eða óhreinna, sem við þurf-um. Því minni
orkunýting húsanna þeim mun færri orkuver og þar með minn i
mengun. Já, og þetta skiptir líka máli á Islandi, því við erum
öll á sama skipinu.
Hin hliðin á vistkerfistengingu húsanna er síðan, hvemig
líffræðileg áhrif efnin, sem húsin eru gerð úr, hafa á íbúa
þeirra. Hér er ábyrgð arkitekta einnig mikil og þekkingin frá
háskólanáminu því miður af alltof skomum skammti.
Án þess að vilja hrella menn með of miklum skammti af
gagnrýni í einu, þá get ég ekki orða bundist um þetta mikilvæga
mál. Auðvitað eiga breytingamar að koma hægt og hægt.
Hugarfarsbreytingin er þó það sem skiptir öllu máli: Þ.e. að
gera sér grein fyrir samtengingu hlutanna.
Paolo Soleri, sá mæti frumkvöðull í arkitektúr, segir fullum
fetum: Sá sem hannar eða reisir einbýlishús í dag brýtur gegn
náttúrulögmálunum. Soleri vill fyrirbyggja, að alltbyggjanlegt
svæði jarðarinnar verði eins útlítandi og Los Angeles. Vill
nokkur slíka þróun? Auðvitað ekki, en þó má álíta að væn-
legra til árangurs sé að breyta einum þætti í einu í gerð húsa í
áttina til vistfræðitengingar heldur en skera algerlega á
einbýlishúsið. Það er það, sem má fullkomlega fara fram á við
hvem einasta hugsandi arkitekt. I
ARKITEKTÚR OG SKIPULAG
59