Bændablaðið - 09.02.2023, Blaðsíða 51

Bændablaðið - 09.02.2023, Blaðsíða 51
50 Bændablaðið | Fimmtudagur 26. janúar 2023 Í mörgum löndum víða um heim spillist mjólk vegna þess að hún er ekki kæld nógu hratt eftir mjaltir en til að varðveita gæði mjólkurinnar, svo hún nýtist sem best og minnst fari til spillis, er mælt með því að kæling fari fram á fyrstu tveimur klukkustund- unum eftir mjaltir. Skortur á innviðum, skortur á köldu vatni, lélegt eða ekkert aðgengi að rafmagni er staðreynd sem margir bændur búa við og sérstaklega í þróunarlöndunum. Þetta takmarkar möguleika margra bænda til að kæla mjólkina niður skömmu eftir mjaltir og er ein megin ástæða þess að um allan heim spillast hundruð milljóna lítra af mjólk á hverju ári. Mjólkurframleiðslan í Nígeríu Ársframleiðsla mjólkur í Nígeríu er óvenju lítil miðað við stærð og mannfjölda landsins, en hún er ekki nema um fjórföld íslenska mjólkurframleiðslan. Um það bil 95% af mjólkinni, sem framleidd er í Nígeríu, kemur frá hirðingjum sem fara um með nautgripi sína eftir veðri og aðgengilegum gróðri. Þessir hirðingjar nota aðallega hvíta Fulani nautgripakynið, sem er aðalkynið ekki aðeins í Nígeríu heldur einnig í Tsjad, Gana, Níger og Tógó. Þetta nautgripakyn er einstaklega seigt og vel aðlagað að erfiðu umhverfi í hinu svokallaða Sahel belti suður af Sahara eyðimörkinni. Þetta svæði er alþekkt fyrir mikla þurrka og hitasveiflur, sem geta vissulega verið stórt vandamál fyrir kúabændur sem aðra bændur. Hvítu Fulani nautgripirnir hafa aðlagast þessum aðstæðum á mörg hundruð árum og geta vel lifað af við þessar aðstæður en gallinn við gripina er aftur á móti afar slök afurðasemi. Algeng dagleg mjólkurframleiðsla kúa af þessu kyni er ekki nema 1,5-2,5 lítrar af mjólk og við kjöraðstæður, á tilraunabúum, gefa kýrnar ekki af sér nema þetta 5-7 lítra á dag! Vegna lítillar framleiðslu hvers grips er algengt að hirðingjarnir séu með margar kýr en oft er þó innlegg í afurðastöð ekki nema í kringum 10 lítrar af mjólk á dag. Mjólkursöfnunin er áskorun Ekki nóg með að hver kúabóndi sé að leggja inn lítið magn á hverjum degi þá fylgja því ýmis vandamál að kaupa mjólk af hirðingjum. Eitt þeirra er að vegna eðli fram- leiðslunnar, þar sem þeir flakka um með gripi sína og fara um stórt landsvæði í leit að góðri beit og drykkjarvatni, þá er oft ekki beint einfalt að senda mjólkurbíla af stað að sækja mjólk. Nígería: Nota sólina til þess að kæla mjólkina Um það bil 95% af mjólkinni sem framleidd er í Nígeríu kemur frá hirðingjum sem nota aðallega hvíta Fulani nautgripina. Snorri Sigurðsson snorri.sigurdsson@outlook.com SKÓGRÆKT Á FAGLEGUM NÓTUM Silvestris er latneskt lýsingarorð sem þýðir bæði „villtur“ og „úr skóginum“ eða eitthvað á þá leið. Silva er skógur á latínu, skrifað með -i- á klassíska tímanum en -y- er síðari tíma ritháttarbreyting. Auðvitað var hin villta náttúra víðast hvar í Evrópu skógur áður en maðurinn ruddi stóran hluta skóglendis álfunnar og sums staðar nær allt, svo sem á Íslandi. Skógur var því land hins óþekkta, dulúðuga og ógnvænlega. Íslenska heitið skógarfura hæfir vel tegundinni sem hér er rætt um því hún er eitt helstu einkennistrjáa í skógum um stóran hluta Evrópu og norðanverðrar Asíu. Rétt eins og við tölum um dýr merkurinnar gætum við kannski talað um skógarfuru sem tré merkurinnar enda merkti orðið mörk skógur fyrrum. Skógarfura var vonarstjarna í skógrækt á Íslandi um miðbik síðustu aldar en reyndist vonarpeningur. Útbreiðslusvæði skógarfuru er gríðarstórt og nær frá Skandinavíu austur um Rússland og Síberíu allt að Japanshafi en líka suður um Mið- og Austur-Evrópu og í fjöll Suður-Evrópu, til Skotlands og víðar. Skógarfura er stórt tré og ætti að geta náð a.m.k. 25 metra hæð hérlendis en tegundin verður hæst um 35 metrar í upprunalöndum sínum. Hún leitast við að vaxa upp sem einstofna, beinvaxið tré með fremur mjóa krónu. Við erfiðari skilyrði, svo sem nærri sjó eða til fjalla, verða skógarfurutré gjarnan skemmtilega kræklótt og svipsterk. Á greinum skógarfuru eru nálarnar tvær í knippi og könglar fremur smáir. Skógarfura er dugleg að kvista sig upp í villtum skógi og því eru skógarfuruskógar gjarnan bjartir og aðgengilegir með ríkulegum botngróðri. Hún er fallega græn og börkurinn fær með tímanum á sig einkennandi rauðan blæ sem þykir til mikillar prýði. Vaxtarhraði skógarfuru er fremur hægur á Íslandi en hún getur þrifist víða um land þar sem skilyrði eru fyrir hendi. Tegundin er ljóselsk, sem skýrir m.a. hvernig neðri greinar drepast og falla af þegar skógur hækkar og þéttist. Einn helsti styrkleiki skógar- furu er að hún hefur gott frostþol og ætti frosthætta því ekki að vera sá þáttur sem hindraði vöxt skógarfuru helst hérlendis. Hún gefur líka góðan og eftirsóttan við og er oftast mjög beinvaxin þannig að skógarfura ætti að vera úrvalstré til timburnytja á Íslandi, ef ekki væri fyrir veikleika hennar sem nú skulu tíundaðir. Meðal helstu veikleikanna eru hægur vöxturinn. Skógarfuru er líka hætt við nálakali í íslenskum vetrarnæðingi, einkum skara- og saltveðrum. Stærsti veikleikinn hefur hins vegar verið furulús (Pineus pini). Lúsin sú varð til þess að gróðursetning skógarfuru lagðist nánast af með öllu á Íslandi þegar kom fram á sjöunda áratug síðustu aldar. Framan af hafði þessi trjátegund lofað mjög góðu og þrifist vel en laust fyrir 1950 barst furulúsin til landsins, líklega með innfluttum skógarfuruplöntum frá norskum gróðrarstöðvum. Það tók lúsina svo ekki nema áratug að breiðast út um allt landið. Afleiðingarnar voru í stuttu máli þær að bróðurparturinn af þeim skógarfurum sem gróðursettar höfðu verið, milljónir plantna, ýmist drapst úr lúsinni um og eftir 1960 eða var hreinsaður burt síðar, enda voru sýktu trén sem tórðu óásjáleg og uxu lítið. Þó er fátt svo með öllu illt að ekki boði nokkuð gott. Hin harða atlaga furulúsarinnar kom af stað mjög hörðu náttúruvali sem hefur sýnt sig vel í kvæmatilraunum Skógræktarinnar síðustu árin. Þar hefur komið í ljós að afkomendur þeirra skógarfurutrjáa sem best þoldu ásókn lúsarinnar standa sig best. Af þeim mætti rækta sterkan íslenskan stofn skógarfuru sem í það minnsta gæti orðið verðmætt garðtré og til skrauts og aukinnar fjölbreytni í skógum. Ekki er gert ráð fyrir að skógarfura verði megintegund í nytja- og kolefnisskógum hérlendis á næstunni, hvað sem fjarlægari framtíð kann að bera í skauti sér. Pétur Halldórsson. Skógarfura (Pinus sylvestris) Hraust skógarfura í Bæjarbrekkunum á Akureyri, á að giska 70 ára gömul, án allra merkja um furulús. Myndir / Pétur Halldórsson Endurnýjun furuskógar í Norður- Svíþjóð. Hrímið dregur fram köngulóarvefinn sem ber vott um grósku vistkerfisins. Um það bil 95% af mjólkinni, sem framleidd er í Nígeríu, kemur frá hirðingjum sem fara um með nautgripi sína eftir veðri og aðgengilegum gróðri.“ Sérhæfður kælibúnaður fyrir mjólkurbrúsa. Dæmi um einfalda lausn fyrir kælingu á 3-4 mjólkurbrúsum. Myndir / SS
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66

x

Bændablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bændablaðið
https://timarit.is/publication/906

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.