Ský - 01.12.2001, Qupperneq 65

KRÓNUSPEKI
„HAGSÝNI í HEIMILISHALDI"
- er eitthvað sem þarft er að kenna,“ segir Jóhannes Gunnarsson
Hún er liöin sú tíð þegar íslendingar lögðu fyrir og keyptu fyrir
reiðufé húsmuni, heimilistæki eða utanlandsferðir fyrir fjölskyld-
una. Þótt enn lifi kynslóðir sem vöndu sig á þetta eina sanna
sparnaóarráð fer þeim fækkandi sem halda sig við gamlar hefðir.
Nú geta nefnilega flestir eignast það sem hugurinn girnist án þess
að leggja út krónu við afhendingu varningsins. Draumurinn rætist
fyrr með neyslulánum bankanna og greiðslukortunum sem bjóða
boðgreiðslur, léttgreiðslur og raðgreiðslur. Þó eru ekki allir jafnfær-
ir um að stilla löngunum sínum í hóf og því geta þær á endanum
sligað budduna. En er hægt að læra að fara betur með peningana
sína? Já, því í ársbyrjun 2002 ætla Neytendasamtökin að fara af
stað með námskeið í fjárhag heimilanna og því sem betur má fara
í heimilisbókhaldinu.
„Það verður farið yfir mikilvægi þess að halda vel utan um heimil-
isútgjöldin og fólki hjálpað að finna sparnaðarleiðir. Hagsýni í heim-
ilishaldi er eitthvað sem þarft er að kenna,” segir Jóhannes Gunnars-
son, formaður Neytendasamtakanna. „Við leggjum áherslu á aó
lækka nauðsynlega kostnaðarliði eins og matarreikninginn, símann
og bensínið. Kennum fólki líka aó láta tekjur og útgjöld mætast."
Á námskeiðinu verður líka farið inn á þann fjanda að skulda mik-
ið og sýnt svart á hvítu hvað það raunverulega kostar að skulda.
„Vextir og dráttarvextir eru mismunandi eftir lánaflokkum. Lífeyris-
sjóðslán eru hagstæðustu lánin í dag, en skuldabréf og ég tala nú
ekki um greiðsludreifingar greiðslukortafyrirtækjanna og yfirdráttur
á tékkareikningum kosta stórar upphæðir þegar upp er staðiö.
Heimilin verða að meta hversu miklar skuldir það ræður við. Ef stað-
an er orðin það slæm að bankarnir vilja ekki lána meira eða skuld-
breyta lánum er afar óskynsamlegt að beeta raðgreiðslum ofan á
skuldastöðuna. Því fari menn að skulda hlaðast upp dráttarvextir
og þá byrjar að rúlla bolti sem mjög erfitt er að stoppa."
Að sögn Jóhannesar hafa Neytendasamtökin áður staðið fyrir
sams konar námskeiðum og þátttakan alltaf verið góð. „Þörfin fyr-
ir svona námskeið er til staðar og fer vaxandi. Nú siglum við ís-
lendingar inn í djúpan öldudal og tekjur eiga eftir að dragast sam-
an. Þorri heimilanna í landinu á eftir að finna fyrir allverulega
minnkandi kaupmætti. Því þarf að vera vakandi yfir því hvernig
laga má heimilisbókhaldið svo hægt sé að lifa.“
Jóhannes bendir á að íslendingar hafi alltaf tekið nýjungum
glaðlega hvort sem það er vöruframleiðsla eða lánamöguleikar.
„Það eimir enn eftir af þeim þankagangi sem fylgt hefur lands-
mönnum um langa hríð og það er að vinna bara meira ef skulda-
halinn vex. Mér finnst þetta of ríkt í hugsun of margra. Þegar
kreppir að versna atvinnumöguleikar. Því er ekki hægt að redda
sér með meiri vinnu, hún stendur einfaldlega ekki til boða þótt
bæði geta og vilji séu til staóar."
AÐ VERÐA RÍKUR?
Láttu þá bankann borga fyrir þig reikningana
Geymirðu stundum reikningana þangað til þú færð síðustu viðvörun? Langar þig um leið til að spara tugi þúsunda á ári án
þess að gera neitt annað en greiða reikningana á réttum tíma? Þá er kominn tími til að vera með í einni best heppnuðu
og vinsælustu þjónustu bankanna sem er svonefnd útgjaldaþjónusta. í kringum 1990 hófu flestir bankar að bjóða útgjalda-
þjónustu sem húsfélagaþjónustu, sem svo þróaðist út f greiðsluþjónustu fyrir einstaklinga um 1993. Fjöldi íslendinga sem
hafa nýtt sér þessa þjónustu hefur farið ört vaxandi og margfaldast reyndar frá ári til árs, enda hafa flestir viðskiptavin-
anna á orði að þeir hafi eignast annað og betra líf eftir að bankarnir tóku að sér að borga heimilisreikningana fyrir þá.
Markmiðið meö útgjaldadreifingu er að dreifa útgjöldum ársinsjafnt yfir árið þannig að sama upphæð sé greidd um hver
y\ mánaðamót og losna þannig við mánaðarlegar sveiflur. Best er að setja öll föst mánaðarleg og árleg gjöld í útgjalda-
' V dreifinguna en margir nota hana einnig til að safna fyrir utanlandsferð, fermingu eða brúðkaupi.
Skynsamlegasta ákvörðunin
Það er einfalt og ákaflega skynsamlegt að byrja í útgjaldaþjónustunni. Forsendan er þó sú að viðkom-
andi sé með launareikninginn sinn hjá viðkomandi banka. Farið er með afrit af síðustu greiðsluseðl-
um til þjónustufulltrúa sem fer yfir útgjöldin sem viðskiptavinurinn vill að fari í dreifingu. Sé
greiðslubyrði of há í upphafi er reynt að taka til í fjármálunum með nýjum lánum og/eða eldri
lánum skuldbreytt. Að því loknu er heildargreiðslubyrði næstu tólf mánaða reiknuð út og henni
deilt í fjölda mánaðanna. Talan sem kemur út úr því er föst mánaðarleg greiðslubyrði heimilisins
sem fjölskyldan greiðir um hver mánaðamót.
Þaö er til alls að vinna. Auk þess að vera meö hreint blað í bankanum sparast tími, pappír, vanskilagjöld
og dráttarvextir. Því fitnar veskið. Það eina sem þarf að gera er að munda gatarann og koma skikki á reikn-
ingamöppuna heima þegar umslagið með greiddu reikningunum kemur frá bankanum.
Ljósmyndir: PÁLL STEFÁNSSON SKÝ 63