Bókasafnið - 01.01.2004, Qupperneq 42

eru einkaaðilar eða opinberir aðilar, fellur undir hin
bindandi heildarákvæði GATS-samningsins. Þar sem
aðildarfélagar að WTO hafa undirritað sérstakar
skuldbindingar gilda ákvæði um þjóðlega meðferð,
einokun og markaðsaðgang um þá þjónustugeira sem
skuldbindingar hafa verið undirritaðar gagnvart og
þar með talda þjónustu veitta af opinberum aðilum ef
í þeim geira ríkir samkeppni við aðra þjónustu-
veitendur eða að hún er á viðskiptalegum grunni. Þar
að auki mun þessi þjónusta lenda undir ákvæðum
sem um kann að verða samið í framtíðinni, þ.m.t.
reglugerðir á heimamarkaði, Domestic regulations.
í skýrslu frá OECD frá 1994 er greining á þessu atriði
GATS. Þar segir: „Undantekningin er varðar þjónustu
veitta af ríkinu er skilyrt. Þar sem stjórnvöld starfa á
viðskiptalegum grunni og/eða sem samkeppnisaðili
við aðra þjónustuveitendur, þá er litið á þá opinberu
starfsemi sem um einkaaðila væri að ræða.“
Hér má í lokin taka dæmi af bókasöfnum. Hvað
kemur GATS-samningurinn bókasöfnum við, kann
einhver að spyrja. Samtök bókasafnsfræðinga bæði í
Bandaríkjunum og Bretlandi hafa um nokkurn tíma
velt þéssu máli fyrir sér. Og komist að þeirri niður-
stöðu að ef allt færi á versta veg að þá gætum við
staðið frammi fyrir því að innan nokkurra ára verði
þau ekki lengur til. Möguleikinn væri sá að þeim hefði
verið lokað, þar sem starfsemi þeirra og styrkir hins
opinbera til þeirra hefðu verið dæmdir sem viðskipta-
hindrun fyrir einkaaðila sem hefðu haslað sér völl á
svipuðu eða sama sviði. Fengu þau sérhæfðan lög-
fræðing til að gera úttekt á málinu og hans niðurstaða
var sú að kæmu ákvæði GATS með fullum þunga til
framkvæmda, þá væri líklegt að þau myndu grafa
undan þeim grunni sem opinber bókasöfn stæðu á,
hvort sem um væri að ræða stofnanalegan grunn, fjár-
mögnun, eða þær reglugerðir sem tilgreina starfsvið
þeirra og tilgang. í framhaldinu skrifaði forseti banda-
rísku bókasafnssamtakanna, American Library Associ-
ation, Robert Zoellick viðskiptafulltrúa Bandaríkjanna
bréf og báðu um hans álit. Hann staðhæfði að
bókasafnsfræðingar þyrftu engar áhyggjur að hafa.
Skrifstofa hans hefði engar áætlanir um að draga úr
hlutverki opinberra bókasafna í Bandaríkjunum.
Spurningin er hins vegar hvort þessi orð hafa nokkuð
vægi þegar til kastanna kemur og hvort þau séu ekki
sett fram til að kasta ryki í augu gagnrýnenda.
Hér hefur rétt verið tæpt á nokkrum atriðum
varðandi þennan samning og þyrfti að halda lengi
áfram til að gera honum þokkaleg skil. Það sem upp
úr stendur er að svo virðist sem samningurinn sæki
að rétti kjörinna stjórnvalda til að setja reglur og lög
eins og hingað til. Hann ýtir undir markaðsvæðingu
og skerðir umsvif og möguleika opinberrar þjónustu.
Viðskiptahagsmunir eru ráðandi og aðrir hagsmunir,
hvort sem þeir varða heilsu almennings eða um-
hverfis, verða að víkja. GATS-samningurinn snertir
mun fleiri fleti í mannlífmu en við höfum almennt
gert okkur grein fyrir og ef við viljum reyna að beina
honum í betri farveg, þá verðum við að kynna okkur
hann og hefja um hann umræðu í þjóðfélaginu.
Vefslóðir:
Slóð EU fyrir skuldbindingar íslands
http://tsdb.wto.org/wto/Public.nsf/FSetReportPredifinedAffi
ch?OpenFrameSet&Frame=F_PredefinedReport&Src=_c5t
rn8rpfalqm4r39ccn6ssr65ssmcp916kp3cdhhcgoj2p9g74o
m6c9i6kr3gohg60o3co9n69j3abpm6go3gpho71h68dj46thj
Celpccoj4d9m74r68clg69j3gpbl70vkap39eh26uorldlimst
00_
Slóð fyrir skuldbindingar eftir löndum:
http://tsdb.wto.org/wto/Public.nsf/FSetPredefinedReportPO
penFrameSet
Slóð fyrir Gagnabanka WTO um GATS.
http://tsdb.wto.org/wto/WTOHomepublic.htm
Slóð að cpc(p) staðli WTO og Sameinuðu Þjóðanna sem
GATS-samningurinn byggir m.a. á.
http://unstats.un.org/unsd/cr/registry/regcs.asp?Cl=9&Lg=l
&Co=96311
Slóð Eblida um GATS og WTO
http://www.eblida.org/lobby/lobbying/gats/index.htm
Slóð inn á upplýsingasíðu um GATS og bókasöfn
http://www.libr.org/GATS/
Heimasíða WTO
http:// www. wto. org/
Slóð á síðu WTO um GATS
http://www.wto.org/english/tratop_e/serv_e/serv_e.htm
Svör WTO við gagnrýni á stofnunina og GATS: Facts and
fiction
http://www.wto.org/english/tratop_e/serv_e/gats_factfictio
n_e.htm
Facing the Facts: A guide to the GATS debates", Scott
Sinclair and Jim Grieshaber-Otto, Canadian Centre for
Policy Alternatives, Mars 2002
http://www.policyalternatives.ca/publications/facing-the-
facts.pdf
An Assessment of the Impact of the General Agreement on
Trade and Services on Policy, Programs and the Law
Concerning Public Sector Libraries", by Steven
Shrybman, 2001.
http://www.cla.ca/resources/gats.pdf
„The WTO and the Threat to Libraries“, Fiona Hunt.,
Progressive Librarian No. 18.
http://libr.org/PL/18_Hunt.html
The WTO/GATS Agenda for Libraries, Ruth Rikowski,
(ATTAC) in 2002.
http://attac.org.uk/attac/html/view-
document.vm?documentID=120
Heimasíða WDM World Development Movement um GATS
http://www.wdm.org.uk/campaign/GATS.htm
Tenglasíða The Assembly of European regions um GATS.
http://www.are-regions-
europe.org/COMMUN/A214b8GATSDemoc.html
The GATS agreement and libraries —
Summary
This articles gives an introduction into WTO's GATS
agreement and how it can influence the library sector.
Iceland is one of the few countries that has made a GATS
commitment in that sector.
40
BÓKASAFNIÐ 28. ÁRG. 2004