Læknaneminn - 01.11.1965, Side 13

LÆKNANEMINN
13
cerebri. Ástandið getur valdið
heilaskemmdum vegna þrýstings.
Sést það við electrotrauma,
commotio cerebri, insolatio o.fl.
C. Meðfæddir vanskapnaðir
æða. Helztir eru aneurysma,
arteriovenous fistula og angioma.
Þessir æðagallar geta orðið or-
sakir intracranial blæðinga eða
valdið heilaskemmdum með því að
þrýsta á heila.
Þær sjúkdómsmyndir, sem hér
verða ræddar, eru:
I. Atherosclerosis cerebri
II. Thrombosis cerebri
III. Embolia cerebri
IV. Hæmorrhagia cerebri
V. Hæmorrhagia subarachnoi-
dalis.
I. Atherosclerosis cerebri.
Svo kallast sú kliniska mynd,
sem hlýzt af víðtækum súrefnis-
skorti heilavefja. Staðbundin (fo-
cal) einkenni eru stundum engin
eða lítil, en skýr mörk er ekki
hægt að draga milli staðbundinn-
ar og víðtækrar (diffus) ischæmia
cerebri.
Orsakir. Ástandið er venjulega
einn þáttur almennrar atheroscler-
osis, þó að fyrir geti komið scler-
osis í heilaæðum án þess, að scler-
osis sé í öðrum slagæðakerfum.
Þær orsakir, sem til greina koma,
eru hinar sömu og við athero-
sclerosis yfirleitt. Meðfædd gerð
einstaklingsins virðist ráða miklu
um, hvenær atheroma-myndun
byrjar og á hvaða æðasvæði hún
leggst helzt. Sjúkdómurinn finnst
aðallega hjá fólki, sem komið er
yfir miðjan aldur, og hjá gömlu
fólki, og virðist hann leggjast
jafnt á bæði kynin. Hins vegar
getur fólk með útbreidda athero-
sclerosis í heilaæðum náð hárri elli
án þess að fá nokkurn tíma ein-
kenni, andleg né líkamleg.
Kliniskur gangur og einkenni.
Venjulega fer sjúkdómurinn sér
hægt í byrjun, og koma einkenni
smám saman fram á nokkurra
ára tímabili. Andleg einkenni eru
stundum mest áberandi, en líkam-
leg einkenni lítil eða engin, eða
öfugt. Stundum er hvort tveggja
fyrir hendi. Fer þetta eftir því,
hvaða heilasvæði líða mest.
Skyndileg æðalokun eða blæðing
bindur svo oft enda á gang sjúk-
dómsins eftir misjafnlega langan
tíma.
Hjá sjúklingi, þar sem andleg
einkenni eru yfirgnæfandi, er
gangur sjúkdómsins yfirleitt þessi:
I byrjun fer að bera á hrörnun
andlegrar hæfni. Minni verður lé-
legra, einkum hvað snertir ný-
orðna atburði, athygli og áhugi
dofna, dómgreind verður óörugg-
ari og hugsanagangur tregari.
Persónuleikabreytingar eins og
egocentriskur hugsanagangur og
ofsóknarhugmyndir, misjafnlega
áberandi, eru algengar. Jafnvægis-
leysi tilfinninga er líka mjög ein-
kennandi.
Þegar lengra líður, fer siúkl-
ingur gjarnan að fá höfuðverkia-
köst, suð fyrir eyru, svima eða
yfirlið. Koma þessi einkenni giam-
an í köstum, en liggja niðri á
milli. Ruglköst eru líka algeng.
einkum við umhverfisbrevtingar
og líkamleg veikindi. Svefnlevsi er
stundum mjög áberandi. Stundum
koma fram einkenni eins og lam-
anir, aphasia, agnosia eða anmxia
svo og parkinsons-einkenni. Floga-
köst koma fyrir. Lokastig hinnar
andlegu hrörnunar er svo dementia
senilis, þar sem sjúklingur er rugl-
aður í tíma og rúmi, lifir í löngu
liðnum tíma, þekkir ekki sína nán-