Læknaneminn - 01.06.1970, Blaðsíða 33

LÆKNANEMINN
29
hverjum óskýrðum hætti*) lækkar
það sjálfkrafa í diastólu umfram
það gildi, sem svarar til hvíldar-
spennu, og lækkar þar með himnu-
spennuna smám saman, unz hrif-
spenna verður til. Acetylkólín
hækkar gegndræpi gagnvart K+
í frumum hjartans og vinnur því
gegn hinu sjálfkrafa spennufalli í
diastólu. Af þeim sökum verkar
örvun vagus hemjandi á hjart-
sláttarhraða.
Frumur þær, sem hraðast af-
skautast sjálfkrafa, verða gang-
ráðar hjartans. Við venjuleg skil-
yrði eru það frumur S—A hnúts-
ins. Boð frá honum berst síðan
eftir leiðslukerfi hjartans út til
einstakra frumna hjartavöðvans
og hleypir af hrifspennu, áður en
himnuspenna annarra frumna með
gangráðsgetu hefur sjálfkrafa
fallið að þröskuldi. Samhæfð starf-
semi hjartafrumna byggist á því,
að sérhver hjartafruma hlýði
kalli gangráðsins á réttu augna-
bliki. Af framansögðu er ljóst, að
ekki þarf ýkja stór frávik frá
eðlilegum gangi mála til að þessi
samhæfing sé fyrir bí og arrhyt-
hmíur taki völd í hjartanu. Þeim
verður ekki gerð nein tæmandi
skil í þessari grein, en á það skal
minnt, að orsakir langflestra
arrhythmía er unnt að skýra ann-
að hvort á grundvelli skerts eða
truflaðs frumkvæðis gangráðsins
eða leiðslutruflana nema hvort
tveggja sé. Dæmi um hið fyrra er
óeðlilega mikil sjálfvirkni í einum
eða fleiri frumuhópum hins sér-
hæfða leiðsluvefs í atrium eða
ventrikúlí. Þeir keppa innbyrðis svo
og við S-A hnútinn og eiga það til
að taka af honum völdin (ektóp-
iskir fókusar). Slík aukin sjálf-
*) Stungið hefur verið upp á sveifl-
um í efnaskiptum sem skýringu.
virkni í frumum leiðsluvefsins er
talin eiga sök á a. m. k. hluta
atríal og ventrikúlerra tachycar-
día, auk samsettari arrhythmia,
þar sem leiðslutruflanir koma
einnig við sögu. Orsakir hinnar
auknu sjálfvirkni geta verið marg-
ar og skulu hér nefndar tvær sem
dæmi:
a) Lækkuð þéttni K+ í utan-
frumuvökva veldur með einhverj-
um hætti lækkun á PK, sem í fullu
samræmi við formúlu 3 leiðir til
spennufalls og hraðar því diastól-
iskri afskautun.
b) Frumur, sem verða fyrir
ischemiskum skemmdum verða
gjarnan lekar í raffræðilegum
skilningi, glata rýmd sinni og
valda staðbundnum spennumun,
sem getur orðið nægileg forsenda
straums, sem hleypir af hrif-
spennu.
Af fjölmörgum orsökum leiðslu-
truflana skal hér aðeins tilgreint
eitt dæmi: Leiðslurof vegna lágr-
ar himnuspennu á tilteknum stað
leiðslukerfisins. I hjartanu hagar
sums staðar svo til við eðlilegar
aðstæður, einkum í S—A hnútn-
um og A—V mótunum, að hvíldar-
spenna frumnanna verður sífellt
lægri eftir því sem lengra dregur
í venjulega útbreiðslustefnu. Hrif-
spennan, sem berst eftir þessum
frumum, verður því sífellt minni
fyrir sér (sbr. það, sem fyrr er
sagt um útbreiðslu hrifspennu).
Þetta nefnist decremental leiðsla,
sem er m. a. talin skýra leiðslu-
seinkunina í A—V mótunum. Þró-
ist þetta ástand lengra, þ. e. lækki
hvíldarspenna þessara frumna enn
frekar, eins og t. d. getur gerzt
við hyper- og hypokalemi, digitalis
og kínidín, getur farið svo, að
hrifspennan komist ekki leiðar
sinnar. Ýmsar tegundir S—A rofs
og A—V rofs svo og fleiri fyrir-