Læknaneminn - 01.06.1970, Side 45

LÆKNANEMINN
39
OTTÓ BJÖRNSSON, fölfræðingur:
Hugleiðing um kennslu í tölfrœði
fyrir lœknanema Háskóla íslands
lnngangur.
Ritstjórn Læknanemans fór
þess á leit, að ég ritaði í tímaritið
um tölfræði fyrir læknanema. Ég
hef hugleitt mál þetta talsvert,
einkum hin síðari ár vegna kynna
minna af læknum og sálfræðing-
um, ekki sízt sem tölfræðilegur
ráðunautur. Á fundi með kennslu-
nefnd Læknadeildar síðastliðinn
vetur var ég beðinn að láta í ljósi
skoðun mína á tölfræðikennslu
fyrir læknanema, og lagði ég þá
fram gögn máli mínu til skýring-
ar. I þessu greinarkorni er að
finna fyllri framsetningu á því,
er ég lét þá í ljósi.
Þríþœtt vandamál.
Þegar beint er að manni spurn-
ingunni „Hvað á að kenna?“,
koma strax í hug orðin „hvers
vegna“ og „hvernig". Hér virðist
því um þríþætt vandamál að ræða.
Lausnin er fólgin í svörum við
þremur spurningum, sem eru þess
eðlis, að svar við sérhverri þeirra
verður að skoða í ljósi svara við
hinum tveimur. Menn geta að
sjálfsögðu deilt um svar við
hverri einstakri spurningu, sem
hlýtur að vera háð m. a. menntun
og þroska, en enginn getur búizt
við, að lausn hans verði tekin al-
varlega, nema hann svari þeim
öllum. Þetta ætla ég að biðja les-
andann að hafa hugfast, þegar
hann les svör mín hér á eftir.
Statistik og staðtölufrœði.
Orðið statistik er dregið af
ítalska orðinu stato, sem hefur
ýmsar merkingar, svo sem ríki,
ástand o. fl. Statista táknaði
mann, sem fékkst við málefni
ríkisins. Statistik táknaði því upp-
haflega safn staðreynda er vörð-
uðu ýmis málefni ríkja (valda-
stöðu þeirra, tekjur, herafla o.
fl.), sem valdhafar og aðrir stjórn-
málamenn höfðu áhuga á (89).
Einn sá fyrsti og þekktasti í
þessum fræðum var Italinn
Francesco Sansovino (1521—86).
Höfuðrit hans „Del governo e
administrazione di diversi regni e
republiche" kom út árið 1562.
Verkið fjallar um 22 ríki, þar á
meðal gömlu Róm, Spörtu og
Aþenu. í kaflanum um England
fjallar Sansovino um réttindi
konungs, krýninguna, riddara af
Sokkabandsorðunni o. fl.
Á næstu öldum var mikið ritað
í þessum fræðum, og tóku þýzkir
háskólakennarar fljótlega foryst-
una. Varð háskólinn í Göttingen
skjaldborg fræðigreinarinnar. Ach-
enwall (1719—72), prófessor við
háskólann í Göttingen, var sá
fyrsti, sem kallaði fræðigreinina
„statistik" og skilgreindi hana