Læknaneminn - 01.06.1970, Side 65

LÆKNANEMINN
55
fremur, hvernig mögulegt væri að
sýna fram á vökva í gollurshúss-
holi (pericardial effusion) og
sega í höll með úthljóðum.
Árið 1954 kynnti Leksell, hvern-
ig hægt var að sýna fram á blæð-
ingar innan hauskúpu hjá börnum
með hljóðmyndun af heila (echo-
encefalografíu). Auk þess fann
hann, að hægt var að fá fram mið-
línuendurkast úthljóða frá köngli
(corpus pineale). Gordon, sem að-
hylltist aðferð Leksells, áleit þó,
að miðlínuendurkastið kæmi frá
glærskipt (septum pellucidum)
fremur en köngli. Einnig hafa
komið fram kenningar um, að hjá
börnum séu endurkastsvefirnir
glærskipt og veggur þriðja heila-
holsins (ventriculus tertius), en
hjá fullorðnum köngull. Ágrein-
ingur þessi virðist enn óleystur.
Donald et al. skýrðu frá því ár-
ið 1958, að þeir hefðu notað út-
hljóð við rannsóknir, m. a. á
þunguðu legi, æxlum í grindar-
holi og vatnssýki (ascites). Þeir
lýstu og útbúnaði, sem gerði þeim
kleift að fá fram sneiðmynd (með
sneiðsjá) af kviðar- og grind-
arholi. Síðan hefur Ian Don-
ald, sem er prófessor í fæðingar-
og kvensjúkdómafræði við Glas-
gow-háskóla, unnið mikið að þró-
un og endurbótum á notkun út-
hljóða bylgja í fyrrnefndum grein-
um. Til gamans má geta þess, að
Donald starfar við Queen Mothers
sjúkrahúsið, sem flestir lækna-
nemar hér kannast við.
I augnlækningafræði hafa út-
hljóð (á bilinu 5—15 millj.
sveiflur/sek) verið notuð til að
greina t. d. æxli í auga, sprungu í
hvítu eða aðskotahlut í augntótt.
Venjulega er línusjáin notuð við
þessar rannsóknir, nema þegar um
er að ræða leit að æxlum, en þá er
sneiðsjáin hagkvæmari.
Mynd 1.
Hljóðmyndir af lifur. Sú efri sýnir heil-
brig-ða lifur, en sú neðri skorpulifur.
Auðvelt er að rannsaka lifur
með úthljóðum. Hún leiðir hljóð-
bylgjur vel og er mikil andstæða
við umhverfi sitt. Sneiðsjármynd
af lifur er alsvört, lukt hvítri um-
gjörð, en í lifrarsjúkdómi eins og
skorpulifur (cirrhosis) fást mörg
endurköst úthljóða frá lifrarvefn-
um, sem kemur fram á sneiðsjánni
sem margir hvítir flekkir (mynd
1).
TJthljóð eru ennfremur notuð við
rannsóknir á brjóstum, þvag-
blöðru, hálsi, nýrum, ganglimum
(í leit að æðasega) og gallsteinum
(mynd 2).