Læknaneminn - 01.10.1971, Side 87

LÆKNANEMINN
ni
ur haldizt nær óbreytt marga síðustu
áratugi og er ekki skýringin á geysi-
legri fjölgun i þessum löndum, sem er
tiltölulega nýtt fyrirbrigði og er vegna
mjög ört lækkandi dánartölu þar síð-
ustu 2 til 3 áratugina, en fyrir þann
tíma var dánartalan það há, að mann-
fjöldinn stóð i stað eða aukningin var
mjög hæg. Lækkun dánartölunnar varð
mest vegna útrýmingar smitsjúkdóma
með sýkladrepandi nútíma lyfjum. Ný-
lenduþjóðirnar kappkostuðu að útrýma
þessum sjúkdómum af ótta við farsóttir
til menningarlandanna, og það hefur
tekizt að draga mjög úr þeim. En heil-
brigðisþjónustan náði ekki lengra. Sjúk-
dómar, sem ekki eru smitsjúkdómar,
eru ekki á undanhaldi í þriðja heimin-
um svo sem allir hungursjúkdómar, enda
stafar þróuðum þjóðum engin hætta af
þeim.
Höfundur endar seinni bók sina, Barn,
Barn, Barn . . ., á skólamálum í þriðja
heiminum. Menntun var í upphafi
lausnarorð í nýfrjálsu ríkjunum, þessi
frumréttur hvers einstaklings svo hann
fái notið sín, skilyrði lýðræðis, fram-
fara, baráttunnar gegn hungrinu, sjúk-
dómum ... menntun átti að ryðja þró-
uninni braut á skömmum tíma. En þessi
ríki ráku sig fljótt á, að „Menntunin
ein leysir ekki vandamálin. Hún ákveð-
ur ekki verðið á hráefnum og ræður
ekki gróðapólitík einokunarhringanna".
Ný sannindi um menntunina urðu og
sífellt fleirum ljós: „Menntunin er eitt
bezta ráðið til þess að halda við stétt-
arskiptingu, enda oft sniðin eftir henni.
Skólakerfið er yfirleitt miðað við yfir-
stéttirnar,“ Þa.ð er sniðið ,, . . .eftir þeirri
hugmyndafræði, sem styður ójafna
skiptingu þjóðartekna og arðrán er-
lendra auðfélaga." Höfundur nefnir
mörg dæmi þessa. T.d. er enska eða
franska víðast hvar í Afríku hið Opin-
bera mál, sem börn úr yfirstéttum
kunna og er oftast þeirra móðurmál.
Á þessu máli fer öll kennslan fram, en
lágstéttarbörnin kunna þessi tungumál
mjög misvel eða alls ekki. Námsefni
miðast enn allt um of við framandi
menningarheim fyrrverandi nýlendu-
velda, er ekki í tengslum við líf, sögu
og atvinnuerfiðleika fólksins. Náms-
kröfur eru því oft óraunhæfar og að-
stöðumunur barna mjög mikill, aðstöðu-
munur, sem reyndar er alls staðar til,
bæði í þróuðum og vanþróuðum lönd-
um, og allt of oft er misskilinn sem
gáfur og heimska, en er félagslegt
ranglæti.
Orðrétt segir höfundur um skólana:
„Hverju fræðslustigi er aðallega ætlað
að vera undirbúningur undir hið næsta
fyrir ofan. Barnaskólinn býr nemendur
undir framhaldsskólann og framhalds-
skólinn býr nemendur undir æðri
menntun. Hvert fræðslustig hefur því
lítið takmark í sjálfu sér. Bam, sem
kemur í fyrsta sinn í skóla, er því í
raun sett inn í lokað kerfi, sem miðar
að því að framleiða háskólamenntað
fólk.“ „Hinir eru að meira eða minna
leyti látnir eiga sig. Hlutverk skólans
verður þannig að veita litlum hópi
manna, úrvalsfólkinu, undirstöðumennt-
un. Lítil hætta er á, að stéttaskipting-
in riðlist við þessa skipan mála. Skóla-
kerfið er að þessu leyti sniðið eftir
ríkjandi stéttaskiptingu, að haföar
eru fáar en torsóttar námsleiðir í stað
þess að fjölga námsbrautum og sníða
þær eftir þörfum almennings. Skólinn
vekur svo ótta og virðingu af þessum
orsökum og hvort tveggja er óspart
notað til þess að draga dul á hið raun-
verulega hlutverk skólans að varðveita
forréttindi yfirstéttarinnar. Þannig eru
jafnvel fræðslustofnanir notaðar til
þess að hamla gegn framförum og fé-
lagslegu réttlæti." (Barn, Barn, Barn
.... bls. 66-67).
Það hefur ekki verið gert að gagn-
rýna þessar bækur, til þess hefur und-
irritaður m.a. ekki haft þekkingu, enda
var áhuginn meiri að benda á nokkuð
af því, sem mér hefur fundizt athyglis-
vert í þessari prýðis lesningu.
Ó.G.B.
R. D. Eastham: A Laboratory
Guide to Clinical Diagnosis, 2nd
Ed., John Wright & Sons Ltd.,
Bristol. 268 bls.
Margir lesendur Læknanemans þekkja
þessa bók og ekki síður bók Easthams:
Biochemical Values in Clinical Medicine
(sjá Læknanemann, marz ’70), einnig
Clinical Hæmatology eftir sama höfund.
Þetta eru að sjálfsögðu uppsláttar-
bæklingar, eru litlir, komast í vasa,
og mér hafa fundist bæklingarnir sér-
staklega góðir saman. A Laboratory
Guide to Clinical Diagnosis telur
upp rannsóknir, sem kemur til
greina að gera til þess að geta
greint einhvern ákveðinn sjúkdóm,
og mér finnst beinast að lita á bækl-
inginn sem minnislista yfir hugsanlegar