Læknaneminn - 01.09.1982, Page 8

og léttir á þrýstingnum. Alvarlegar
blæðingar hafa einnig fylgt í kjölfar
stungu á a. femoralis. Þótt alvarlegir
fylgikvillar séu mjög sjaldgæfir verð-
ur að telja rangt að velja þessar stærri
slagæðar til sýnatöku nema þegar
erfitt er að taka sýnið úr a. radialis.
Eftir að sýnið hefur verið tekið
þarf strax að tæma allar Ioftbólur úr
því og loka sprautunni, annað hvort
með þar til gerðum tappa eða með
því að stinga nálinni í gúmmítappa.
Loft sem kemst í sýnið lækkar pCO^.
Venjulega hækkar það pO^ í sýninu
nema sjúklingur sé á milli súrefnis-
gjöf. Best er að mæla sýnið strax, en
dragist það í meira en 10 mín. þarf að
kæla það í 0-3°C. Ástæðan er sú, að
hvítu blóðkornin í sýninu eru í eins
konar vefjaræktun og nota upp súr-
efni, sem lækkar því meir sem lengur
dregst að mæla. Við kælingu minnka
efnaskiptin það mikið, að það dregur
mjög úr þessari skekkju.
Stundum eru mæld blóðgös í hár-
æða blóði. Þá þarf að hita vel stungu-
staðinn í 5-10 mín. áður en sýni er
tekið til þess að örva mjög blóðrás-
ina. Er þá oft talað um „arteriali-
serað“ háræðablóð, og sýnir sig að
sáralítill munur er á blóðgösum í því
og slagæðablóði. Slík sýni eru helst
tekin hjá börnum þar sem erfitt er að
stinga á slagæð. Eru þau tekin í sér-
stök glerrör með heparíni af stærð-
inni 125-250 ml. Eftir sýnatöku er
rörinu lokað með sérstöku sementi.
Til að hægt sé að blanda sýnið vel
fyrir mælingu er lítill stálteinn í rör-
inu og er hann hreyfður fram og aftur
með segli (2. mynd).
Mælingaraðferðir
Sýrustig (pH) er mælt með glerel-
ektróðu. Mælingin sjálf er fljótleg
(30 sek.) og nákvæm (± 0.005 pH
ein). Blóðsýnið er hitað í 37°C og
situr mælihólfið í vatnsbaði sem
haldið er nákvæmlega við þetta hita-
stig. Hafi sjúklingurinn annan hita en
ca. 37°C þarf að leiðrétta pH gildið.
Hafi sjúklingur t.d. 36°C í hita þarf
að bæta 0.015 við mælt gildi, en sé
hitinn 39°C þarf að draga 0.28 frá
mælingunni. Sérstakar Ieiðréttingar-
töflur eru notaðar til þessa.
Hlutþrýstingur súrefnis (p02) er
mældur með elektróðu sem kennd er
við Clark.2 Á 3. mynd er sýnt hvernig
þessi elektróða vinnur. Hún er sett
saman úr platínu-katóðu og silfur-
anóðu sem sitja í KCI lausn sem í er
fosfatstuðpúði. Himna sem hleypir í
gegn súrefni skilur þessa lausn frá
sýninu. Rafhlaða heldur uppi stöð-
ugum spennumun (0,6 volt) milli
katóðu og anóðu. Súrefni frá sýninu
flæðir gegnum himnuna og lausnina
að platínukatóðunni. Þar reduserast
það, þ.e.a.s. tekur upp elektrónur, og
myndar þannig straum sem er í réttu
hlutfalli við magn súrefnis í sýninu:
2H20+02+2e--^H202+20H-
Straumurinn sem myndast er
magnaður og lesinn af straummæli,
sem er merktur þannig, að hann gef-
ur beint upp p02.
Mælingin er fljótleg (ca. 60 sek.)
og nákvæm, mælingarskekkja ± 1%
sé elektróðan í fullkomnu lagi. Hafi
sjúklingur annað hitastig en 37°C
þarf að leiðrétta mælinguna. Munar
um 6% fyrir hverja 1°C og er lagt við
mælinguna sé hiti meiri en 37°C, en
dregið frá sé hann lægri.
Hlutþrýstingur koldíoxíðs (pCOf)
er mældur með elektróðu sem kennd
er við Severinghaus.3 Á 4. mynd er
sýnt hvernig þessi elektróða vinnur. I
henni er glerelektróða sem mælir pH
breytingar í örþunnu lagi natríum-
bikarbónatlausnar. Kalómel-elektr-
óða er notuð sem viðmiðunar pH
elektróða. Teflonhimna skilur bikar-
bónat-lausnina frá blóðsýninu. Þessi
himna hleypir í gegn CO2- sameind-
um en ekki jónum, sem geta breytt
pH. Sérstök himna (t.d. nylon net)
umlykur glerelektróðuna til að fá
nægilega þunnt bikarbónat lag utan
um hana til mælingar. Þegar CO2-
sameindir flæða inn í bikarbónat-
lausnina ganga þær í samband við
vatn:
co2+h2o-^h2co3-^h++hco3
Vetnisjónarnir breyta pH í Iausn-
inni sem glerelektróðan mælir sem
spennubreytingu. Sú spennubreyting
er mögnuð og lesin af spennumæli
LÆKNANEMINN 3-4/,BB2 - 35. árg.