Læknaneminn - 01.09.1982, Blaðsíða 14

Myndin sýnir Ijósfullsferla própranólóls í útfjólubláu Ijósi. Efnið var einangrað úr Iifur
einstaklings, sem látist hafði úr eitrun af völdum própranólóls.
svokallaðar krómatógrafískar að-
ferðir. Helstar þeirra eru blettagrein-
ing á þynnu (thin-Iayer chromato-
graphy), gasgreining á súlu (gas
chromatography, sjá 1. mynd) og
vökvagreining á súlu (liquid chroma-
tography). Blettagreining á þynnu er
fljótleg og ódýr aðferð til aðskilnaðar
á efnum og mikið notuð við réttar-
efnafræðilegar rannsóknir. Gera má
ráð fyrir að eitt og sama blettagrein-
ingakerfið geti í hæsta lagi aðskilið
10-15 mismunandi efni. Við venju-
legar aðstæður má greina allt niður í
0,1 míkrógramm með þessari aðferð.
Nauðsynlegur tækjabúnaður við gas-
greiningu á súlu og vökvagreiningu á
súlu er dýr og að jafnaði eru þessar
aðferðir tímafrekari en blettagrein-
ing á þynnu. Næmi þeirra er aftur á
móti 10-100 falt meira og má gera
ráð fyrir að eitt og sama gasgreining-
ar- eða vökvagreiningarkerfið geti
aðgreint allt að 100 mismunandi
efni. Aðferðir þessar eru vel fallnar
til ákvörðunar á magni flestra líf-
rænna efna.
I síðari flokknum má telja Ijósfalls-
mœlingar í útfjólubláu Ijósi (ultra-
violet spectrophotometry) og inn-
rauðu Ijósi (infrared spectrophoto-
metry) og massagreiningu (mass
spectrometry). Til þess að sem fyllst
not verði af þessu'm aðferðum verður
efnið, sem greina á, að vera nokkuð
hreint. Þess vegna eru þær sjaldan
notaðar nema í nánum tengslum við
aðskilnaðaraðferðir þær, sem að of-
an eru nefndar.
Ljósfallsmælingar í útfjólubláu
ljósi gefa upplýsingar um niðurröðun
vissra rafeinda í sameindum efnisins.
Ljósfallsferlar í útfjólubláu ljósi eru
fremur einfaldir (sjá 2. mynd) en geta
samt sem áður verið mjög einkenn-
andi fyrir efni eða efnaflokka. Næmi
aðferðarinnar er mikið og má í mörg-
um tilvikum greina með henni brot
úr míkrógrammi.
I n nrauö Ijósfallsmæling gefur aftur
á móti upplýsingar um tengi milli
frumeinda efnisins. Ljósfallsferlar í
innrauðu ljósi eru mjög flóknir (sjá 3.
mynd) og má segja að hvert einstakt
efni hafi ljósfallsferil, sem sé ein-
kennandi fyrir það eitt. Næmi að-
ferðarinnar er mun minna en ljós-
fallsmælingar í útfjólubláu Ijósi.
Við massagreiningu er efninu
sundrað í rafeindastraumi og mynd-
ast þá jónir, sem hægt er að aðgreina
eftir massa (eða hlutfallinu milli
hleðslu og massa). Efnin sundrast
eftir ákveðnum lögmálum, þannig að
samhengi er á milli mólgerðar annars
vegar, og hins vegar magns, hleðslu
og massa þeirra jóna, sem myndast.
Næmi aðferðarinnar er 100-1000
falt á við ljósfallsmælingu í útfjólu-
bláu ljósi. Massagreining er hins
vegar mjög dýr rannsóknaraðferð.
Geislamœling með mótefni (radio-
12
LÆKNANEMINN 3"V,9«2 - 35. árg.