Læknaneminn - 01.09.1982, Síða 23

rekist í auga á barni oft með hörmu-
legum afleiðingum. Þetta er eitt al-
gengasta augnslysið í heimahúsum.
Stundum getur verið erfitt fyrir
óvana að sjá stungusár á auga. Pegar
glæra skerst í sundur rennur augn-
vökvinn út úr auganu. Verður augað
þá lint viðkomu. Lithimnan leggst
upp að glærusárinu og lokar því.
Verður ljósopið þá perulaga. A til-
tölulega skömmum tíma nær augað
aftur sinni eðlilegu hörku. Ef glæru-
sár er stórt skagar litan út úr augn-
sprungunni. Sýkingarhætta er mikil
og þarf því að hafa um hönd eins
mikla smitgát og unnt er. Við augn-
skoðun ber að varast allan þrýsting á
augað sjálft til þess að raska ekki
innihaldi þess enn meira en orðið er.
Dauðhreinsaðar umbúðir eru
lagðar á augað, en engum dropum
dreypt. Stór skammtur af penicillini
er gefinn. Haft er samband við vakt-
hafandi lækni á augndeild. Pví fyrr
sem sjúklingur kemst í aðgerð þeim
mun betri árangurs er að vænta af
henni. Flytja þarf sjúkling í sjúkra-
körfu. Við stungusár, sem ná inn í
fellingabaug (corpus ciliare) þarfsér-
staklega að hafa í huga samkenndar-
bólgu (ophthalmia sympathica). Sem
betur fer er slík bólga sjaldgæf. Hún
getur komið tíu dögum eða síðar eftir
stungusár, oftast þó innan þriggja
mánaða frá slysi. Ef slasaða augað er
tekið innan 10 daga frá slysi er ekki
talin hætta á samkenndarbólgu. Fyrst
kemur bólga í æðahimnu (uvea ant.
et post.) á slasaða auganu, en síðan í
hitt augað. Orsök er óþekkt, en
sennilega er um ofnæmissvörun við
litarefni í æðahimnu að ræða.
Við könnun á algengi og orsökum
sjónskerðingar og blindu hér á landi í
árslok 19792 reyndist samkennar-
bólga algengasta blinduorsök á báð-
um augum af völdum augnslysa.
Voru þá sjö skráðir blindir af völdum
þessa sjúkdóms (6 karlar og ein
kona). Allir höfðu fengið holund á
Prolapsus iridis eftir framrúðuslys.
auga af hnífs- eða skæraoddi. Allir
blinduðust á barnsaldri að einum
undanskildum. Eftir að farið var að
nota barkstera hefur enginn blindast
á báðum augum af völdum sam-
kenndarbólgu og má líka þakka það
betri tækni við augnaðgerðir en áður
tíðkaðist.
Við framrúðubrot er ekki óalgengt
að stór skurður komi í glæru og hvítu.
Af 137 framrúðubrotsslysum, sem
komu á augnklinik í Vestur-Þýska-
Iandi 1970 og 1971, var annað augað
sprungið hjá 120 manns, en bæði hjá
17 hinna slösuðu. Tekið er fram að
enginn hinna slösuðu voru í bílbelti.4
Um 4% af augnslysum (alls 22)
lögð inn á augndeild Landakotsspít-
ala árin 1970-1979 voru tengd um-
ferð. Af þeim höfðu tæplega helm-
ingur hlotið holund.5
5. Aðskotahlutir inni í auga
Aðskotahlutur inni í auga er alltaf
alvarlegs eðlis og ekki á færi annarra
en augnlækna að meðhöndla. Ef
hinn slasaði hefur verið að vinna með
hraðgenga borvél ber alltaf að hafa
slíkt í huga. Venjulega eru slíkar
flísar litlar. Er því oft erfitt að sjá á
ytra borði hvar flísin hefur farið í
gegnum augnvegginn, enda augað
oft hvítt og bólgulaust. Venjulega
stöðvast hún einhversstaðar í aftur-
vegg augans, en getur fest hvar sem
er, svo sem í augasteini eða jafnvel
farið gegnum augað aftantil og aftur í
augntóft.
Óþægindi eru oft lítil sem engin.
Sennilega er algengast að flísar fari
inn í auga, þegar stáli er slegið í stál
sérstaklega frá lúnum hamars- eða
sleggjuskalla. Sé flís, sem lendir inni í
auga, segulmögnuð er hún dregin út
með rafsegli. Fyrst er flísin staðsett
með röntgenmynd. Járnflísar mynda
fljótt útfellingu (siderosis), sem
veldur skemmdum í nærliggjandi vef
t.d. sjónu, með þeim afleiðingum að
auga blindast. Svipaðar vefjabreyt-
ingar eiga sér stað, ef um koparsam-
bönd er að ræða. Ef flís er ekki segul-
mögnuð er oft erfitt að ná henni. Á
síðari árum er þó í flestum tilfellum
hægt að fjarlægja slíka aðskotahluti
eftir að glerhlaupsskurðtækni tók að
ryðja sér til rúms.
Ef flís fer í gegnum augastein eða
staðnæmist í honum drekkur hann í
sig vatn. Við það verður augasteinn
ógagnsær (cataracta traumatica) og
þarf því fyrr eða síðar að nema hann
á brott.
Með ultrasonografiu er unnt að
staðsetja framandi hlut inni í auga.
6. Högg á auga.
Augnmar (Contusio bulbi
oculi)
í þessum kafla verður rætt um hvað
getur leynst á bak við glóðarauga.
Við mikið högg t.d. hnefahögg á
auga getur augað sokkið á skömmum
tíma. Húðin á augnalokum er mjög
þunn, sú þynnsta á Iíkamanum og
laust bundin við undirlagið. Af þeim
sökum getur mikill vökvi safnast
undir húðina, sem verður þanin og
sjúklingur getur ekki opnað auga.
LÆKNANEMINN 3"‘/ls82 - 35. árg.
21