Læknaneminn - 01.09.1982, Page 36

Vöðvagigt
Ingólfur S. Sveinsson læknir
I. INNGANGUR
Vöðvagigt er á læknamáli nefnd
„myosur“, „myosis variae", „psycho-
genic rhcumatism", „non-articul-
ar rheumatism" eða „fibrositis syn-
drome“. í daglegu tali er hún oftast
nefnd vöðvabólga, hálsrígur, gigt,
prjónakonuveiki. taugabólgur eða
taugagigt.
I þessari grein ætla ég að ræða
nokkuð um einkenni og orsakir
vöðvagigtar en aðallega aðferðir til
að losna úr viðjum hennar og fyrir-
byggja hana.
Einkenni:
Vöðvagigt einkennist af verkjum og
stirðleika í vöðvum og vöðvafestum
en liðir eru ekki bólgnir. Gigtin getur
verið nær hvar sem er í líkamanum,
oft á mörgum stöðum samtímis og
flögrað á milli staða.
Algengasta form gigtarinnar er
hálsrígur með höfuðverk, verkir í
herðum og upphandleggjum
(prjónakonugigt). Vöðvagigt er oft í
brjóstvöðvum, milli rifja, í bakvöðv-
um, sjaldnar í mjöðmum og ganglim-
um. „Millirifjagigt" er oftast vinstra
nregin í brjósti nálægt hjartastað og
kemur fram sem sár stingur við djúpa
öndun eða hreyfingar.
Vöðvarntr eru aumir viðkomu og
þrútnir svo hver maður má finna.
Eymsli aukast við þreytu, spennu,
hreyfingarleysi og kulda en minnka
við hita, nudd, líkamlega hreyfingu
og gott frí. Einkenni versna oft í
umhleypingasamri tíð, jafnvel á
undan stormi. Stöðug þreyta, slæmur
svefn og morgunstirðleiki eru trúir
fylgifiskar.
Spennuhöfuðverkur, algengasta
tegund höfuðverkjar, stafar af
vöðvaspennu. Er hann oft megin-
vandamál vöðvagigtarsjúklinga. Þeir
lýsa honum tíðast sem þyngslahöfuð-
verk, stundunr með herpings- eðua
hettutilfinningu kringum höfuðið,
jafnvel sárindum í hársverði. Oft
fylgir svimi. Stundum er höfuðverk-
urinn aðeins öðrum megin í höfðinu
en stundum í hnakka, enni og oft er
honum lýst sem þreytu bak við
augun.
Pótt vöðvagigt geti verið langvinn
og þrálát er ekki vitað til að vöðvarn-
ir skemmist varanlega af völdum
hennar.
Almenn atriði:
Vöðvagigt er ásamt afkvæmi sínu
höfuðverknum, þýðingarmikið
vandamál vegna þess að hún er afar
algeng, vegna óþæginda og oft þján-
inga sem hún veldur, vegna tapaðra
vinnudaga og ekki síst vegna gífur-
Iegs kostnaðar við sjúkdómsgrein-
ingar þar sem hún þvælist fyrir þegar
þarf að útiloka aðra hættulegri sjúk-
dóma. Þá er vöðvagigt með algengari
orsökum örorku. Sem dæmi um hve
algeng vöðvagigt er meðal almenn-
ings má nefna að í fjölmennu versl-
unarfyrirtæki hér í borg höfðu 10%
af starfsfólki veruleg heilsufars-
vandamál og fjarvistir vegna vöðva-
gigtar. Því sætir undrunt hve lítillar
athygli og virðingar fyrirbærið nýtur
nteðal lækna, hve þekking á því er
lítil og hve greining þess reynist
tafsöm. Greiningin er oft unnin
þannig aö fyrst eru aðrir sjúkdómar
útilokaðir og síðan er greining byggð
á þeim forsendum að aðrar skýringar
á einkennum sjúklinga finnist ekki.
Pegar vöðvagigt hefur loks verið
greind verður meðferð oft ómark-
viss, takmörkuð og stundum engin.
Dæmi um þennan gang mála er það
þegar sjúklingar eru lagðir inn á
spítala til að „útiloka" sjúkdóma,
s. s. heilaæxli eða kransæðaþrengsli.
Pótt klinisk skoðun leiði í ljós vöðva-
gigt er skýrir öll einkenni ef vel er að
gáð þykir oft skylt að ganga veginn á
enda í þá átt að útiloka hinn sjúk-
dóminn sem er hættulegri. Stundum
þarf til þess rannsóknir sem eru í
senn dýrar, hættulegar og kvalafull-
ar. Pegar því er lokið fær sjúklingur
oft þá afgreiðslu eina að honum er
sagt að hann hafi ekki heilaæxli eða
kransæðaþrengsli. Illa haldinn sjúkl-
ingur á stundum erfitt með að taka
þátt í gleði læknisins yfir þessum
málalokum. Oft er hann útskrifaður
með róandi pillur eða einfalt ráð um
að „slappa af". Stundum fær hann
óljósa vísbendingu um að vandamál
hans sé geðrænt. Slíka vísbendingu
túlka sjúklingar því miður oft sem
ásökun um geðveiki, ódugnað eða
uppgerð. Hér leggjast á eitt almennir
fordómar og ótti við geðsjúkdóma,
afstaða lækna sem telja starfsvið sitt
eingöngu bundið við líkamann og
það að hérlendis hefur til skamms
34
LÆKNANEMINN - 35. árg.