Læknaneminn - 01.10.1988, Page 26

Nokkur atriði um húðsveppi
Kristín E Jónsdóttir,læknir
Martha Á. Hjálmarsdóttir, meinatæknir.
Inngangur.
Sveppir eru mjög einfaldar lífverur að
byggingu. Þó að okkur finnist þeir tilheyra jurtarfkinu,
eru þeir mjög frábrugðnir jurtum. Þeir hafa t.d. ekki
blaðgrænu, æðakerfi né stoðvef. Nú orðið eru sveppir
því flokkaðir sem sérstakt ríki lífvera, svepparíkið
(fungi, mycetes).
Sveppafruma er heilkirnd (eucaryot), hefur
kyndikorn (mitochondria) og vegg með kítin-
samböndum, sem annars finnast aðallega í dýraríkinu
(skeldýr, skordýr). Gersveppir hafa kúlu- eða egglaga
frumur, en myglusveppir þráðlaga. Sveppaþræðir
(hyphae) eru yfirleitt margkjama og ýmist með
gegndræpum skilrúmum (septa) eðaekki. Þeirgreinast
á ýmsa vegu og mynda flækjur (mycelium). Hluti
þráðanna vex niður í ætið og dregur til sín næringu, en
aðrir þræðir mynda fjölgunarkorn af ýmsum gerðum,
oftast með kynlausri æxlun. Oft vaxa þessir
Mynd 1. Microsporum canis. Strik er 10 (x m.
fjölgunarþræðir upp á við og mynda þá hina loðnu áferð
myglunnar.
Mestur hluti af þeim aragrúa sveppategunda
(>100.000) sem til er, lifir á rotnandi leifum jurta og
dýra og á mikilvægan þátt í umvinnslu lífrænna efna úr
þeim. Sumar sveppategundir lifa hins vegar á lifandi
jurtum, sýkja þærog valda þannig búsifjum. Enn aðrar
tegundir geta þróast á dýrum og sýkt þau, en tiltölulega
fáar vaxa á mönnum og valda sýkingum. Af þeim sem
það geta eru húðsveppir lang algengastir. Að forminu
til eru þeir myglusveppir. Húðsveppasýking kallast
dermatophytosis, en sýking í húð af völdum gersveppa
(s.s. candida albicans) og umhverfissveppa kallast
dermatomycosis.
Hér á eftir er ætlunin að fjalla í stuttu máli um
vöxt og viðgang húðsveppa, ættir þeirra og algengar
tegundir, sýnatökur og aðferðir við greiningar. Einnig
verður skýrt frá niðurstöðum úr húðsveppagreiningum á
Sýklarannsóknadeild Landspítalans undanfarin þrjú
ár.
Vöxtur og viðgangur.
Húðsveppir (dermatophytes) hafa þá sérstöðu
að mynda ensím, sem brýtur niður hornefni (keratin).
Þeir geta því nærst á hornlagi húðar, hári og nöglum og
er vöxtur þeirra í manni staðbundinn í hornefni hans.
I húð byrjar húðsveppasýking með niðurbroti
hornefnis á litlum bletti, síðan skríður sveppurinn
smám saman í allar áttir eftir því sem hornlagið ést
upp. Myndast þannig hinn einkennandi, hringlaga
blettur, rauðari en húðin í kring, með dálítið
upphleyptum, flagnandi jöðrum. Þessi sýking var
þekkt þegar á tímum Fom-Grikkja og kölluðu þeir
hana herpes, sem merkir það sem skríður, en Rómverjar
töldu skordýralirfu valda sýkingunni og kölluðu hana
tinea, sem þýðir lirfa. Bretar hafa tekið
lirfuhugmyndina og Iagið á blettinum í sitt nafn og kalla
sýkinguna ringworm, en á íslensku kallast hún
hringskyrfi.
24
LÆKNANEMINN 34988-41. árg.