Læknaneminn - 01.10.1988, Blaðsíða 41

ráðstöfun fjármagns í heilbrigðisþjónustu muni alls
staðar kalla á mikla og aukna starfsorku.
1. Hagnýting nýrrar líjfrœðiþekkingar.
Á ýmsum sviðum líffræði hafa í seinni tíð orðið slíkar
framfarir að þekking hefur margfaldast á nokkrum
árum. Sem dæmi um sérstaklega frjó svið má nefna
sameindalíffræði, sameindaerfðafræði og hin ýmsu
svið frumulíffræði. Hagnýting þessarar þekkingar í
þágu hinna sjúku er stórt viðfangsefni. Engar hinna
hefðbundnu greina læknisfræði munu verða ósnortnar
af þessum landvinningum og ætla má að allir læknar
verði að auka þekkingu sína á þessum sviðum
grunnvísinda. En einnig má búast við að ný
starfstækifæri skapist af nýjum úrlausnarefnum og þörf
verði fyrir lækna með djúpa, sérfræðilega þekkingu á
þessum sviðum. í formála að síðustu útgáfu höfuðrits
í lyfjafræði, Goodman and Gilman's Pharmacological
Basis of Therapeutics, komast ritstjóramir svo að orði:
“í vaxandi mæli er nauðsynlegt fyrir sérfræðing í
lyfjafræði (pharmacologist) að vera alhliða
líffræðingur meðþekkinguílífefnefræði,lífeðlisfræði,
eðlisfræði, frumulíffræði og sameindaerfðafræði” (3).
Svipað mætti sennilega segja um meinafræði,
sýklafræði og fleiri svið sem allir telja til hefð-
bundinnar læknisfræði. I framtíðinni má t.d. ímynda
sér að innan meinafræðinnar verði þörf fyrir
undirsérhæfingu eftir því hvaða aðferðum
grunnvísinda verði helst beitt við rannsóknir á
sjúkdómsorsökum. Mitt í allri þessari framþróun og á
tímum offjölgunar í læknastétt hérlendis hefur hins
vegar orðið lítil nýliðun í grunngreinum læknisfræði.
2. Umhverfi og heilsa.
í háværri umræðu um mikilvægi forvamarstarfs gegn
sjúkdómum á undanförnum árum hefur oft orðið
útundan sú staðreynd að flestir eða allir læknar sinna
forvörnum í störfum sínum. Forvarnir eru eins
samgrónar hefðbundnu læknisstarfi eins og greining og
meðferð sjúkdóma. Sum svið forvarna hafa þó þegar
kallað á sérhæfingu innan læknisfræðinnar þar sem
sérstök áhersla er á áhrif umhverfis á heilsu. Sem dæmi
má nefna atvinnusjúkdómafræði og eiturefnafræði.
Ætla má að læknisfræði væri þarfur grunnur undir
sérmenntun á ýmsum öðrum sviðum sem lúta að
samspili umhverfis og heilsu, svo sem matvælaeftirliti,
matvæla- og næringarfræði, vistfræði mannsins
(mengun) o.s.frv. Þarna verður að sjálfsögðu skörun
við ýmsar aðrar fræðigreinar, en torvelt er að ímynda
sér annað en læknismenntunin geti verið í senn traustur
grunnur og sjónarhóll fyrir gagnlega yfirsýn.
Eiturefnafræði er ein af kennslugreinum í læknadeild
og kennd í tengslum við lyfjafræði. íeðli sínuergreinin
hins vegar mjög víðtæk og tengist vistfræði,
matvælaframleiðslu og matvælaeftirliti, meinefna-
fræði og líffærameinafræði, lyflæknis-, barnalæknis-
og svæfingalæknisfræði, hinum síðasttöldu í sambandi
við meðferð bráðra eitrana. Þarna virðast því vera
ýmsir möguleikar og fjölbrey ttir, en samt hefur enginn
íslenskur læknir lagt greinina fyrir sig sem aðalsvið.
3. Stjórnun og ráðstöfun fjármagns í
heilhrigðisþjónustu.
Margt bendir til að þeim tíma sé lokið að læknar geti
tekið ákvarðanir nánast án tillits til hvað þær kosta.
Fjárhagslegar forsendur munu óhjákvæmilega koma í
auknum mæli inn í læknisfræðilega ákvarðanatöku.
Leidd hafa verið að því rök, að gagnstætt því sem oft er
talið muni spamaðarsjónarmið sem beitt er við
rúmstokkinn í tengslum við trausta læknisfræðilega
þekkingu, bæta þjónustuna, gera greiningu og meðferð
markvissari og forða sjúklingum frá óþörfum
rannsóknum (4). Á tímum takmarkaðs fjármagns til
heilbrigðisþjónustu er þetta sjónarmið vissulega
uppörvandi, en leggur læknastéttinni enn þungar
byrðar á herðar því í fjárhagsdæminu skipta ákvarðanir
sem teknar eru við rúmstokkinn mestu. Engin
heilbrigðisáætlun eða aðhald fjársýslustofnunar eða
ríkisendurskoðunar geta bætt fyrir sóun sem stafar af
óskýrri hugsun eða ryðgaðri þekkingu við
rúmstokkinn. Því þurfa allir læknar að læra meira um
stjórnun og heilsuhagfræði og það þarf
læknismenntaða sérfræðinga til að rækta það svið
sérstaklega, stunda rannsóknir og kenna. Eftir því sem
þörf verður á meira aðhaldi í nýtingu fjármuna í
heilbrigðiskerfinu verður meiri þörf fyrir
læknisfræðilega þekkingu í raðir stjórnenda
heilbrigðiskerfis og sjúkrastofnana. Þannig má hugsa
sér framhaldsnám fyrir lækna með áherslu á
markaðsmál, bókhald, áhættustjómun, starfsmanna-
hald, skipulagsfræði af ýmsu tagi og gæðamat. E.t.v.
verður viðkvæmasta og vandasamasta viðfangsefnið í
fjármálastjómun heilbrigðisstofnana í framtíð að
standa vörð um gæði í heilbrigðis-þjónustunni
jafnframt því sem teknar eru ákvarðanir um bestu
nýtingu takmarkaðs fjármagns.
Hér eins og í köflunum að framan um umhverfi
og heilsu og hagnýtingu nýrrar lífræðiþekkingarerbent
á möguleika á aukinni þátttöku lækna á jaðarsviði
LÆKNANEMINN %88-41. árg.
39