Læknaneminn - 01.10.1988, Page 27

í hársverði byrjar húðsveppasýking í homlagi
húðar, síðan vaxa sveppaþræðir niður í hársekki og
utan um hárrótina (ectothrix) og einstaka tegund getur
skriðið inn í hárlegginn (endothrix). Hárið brotnar að
lokum af og smám saman myndast hárlítill eða hárlaus
blettur. Yfirleitt vex hár aftur á þessum blettum, þegar
maðurinn yfirvinnur sýkinguna, en stöku húðsveppa-
tegundir valda varanlegum hármissi.
I nöglum byrjar húðsveppasýking oftast fremst
undir nöglinni eða við hliðarjaðra hennar. Sveppurinn
étur sig síðan upp undir nöglina og inn á milli laga í
henni. Naglbeðurinn svarar með aukinni framleiðslu á
hornefni, sem hrúgast upp undir nöglinni. Smám saman
þykknar hún, missir gljáa, fær óeðlilegan lit og lyftist
fránaglbeðnum framan til. í homefninu undir nöglinni
og niðurbrotsefnum þess vaxa auk húðsveppsins oft
aðrar sveppategundir og bakteríur.
Húðsveppir eru upprunnir í jarðvegi, en hafa á
þróunarferli sínum fikrað sig upp í hreisturog hár dýra,
fjaðrir fugla og loks í homefni mannslíkamans. Enn er
jarðvegur aðalheimkynni sumra húðsveppa, sem geta
sýkt dýr og menn (geophilic). Sumar tegundir þróast
ekki lengur í jarðvegi heldur lifa aðallega á dýrum, en
geta sýkt menn (zoophilic). Loks eru einstaka tegundir
orðnar alveg háðar manni um tilvist sína, þ.e. ensím
þeirra geta aðeins brotið niður homefni manns
(antropophilic).
Einkenni húðsveppasýkingarráðast að mestu af
viðbrögðum ónæmiskerfis hýsilsins við niðurbrots-
efnum sveppannna. Ef maður sýkist af húðsvepp, sem á
aðalheimkynni í dýrum, geta einkenni hans orðið
óvenju mikil (dæmi: T. verrucosum). Sennilega stafa
þessi harkalegu viðbrögð af því, að ensím kerfi og
niðurbrotsefni dýrasveppa eru ókunnuglegri ónæmis-
kerfi manns en ensímkerfi mannháðra sveppa.
I sumum tilvikum vinnur ónæmiskerfi
mannsins smám saman á sveppasýkingu í húð og hári
en mjög sjaldan eða aldrei í nöglum. Fólk með vissar
bilanir í ónæmiskerfi, einkum því frumubundna, á
erfiðara með að hemja húðsveppasýkingar en fólk með
heilbrigt ónæmiskerfi.
Lyf gegn húðsveppum þurfa að komast í
homefni á sýkingarstað til að geta stöðvað vöxt
sveppanna. Tiltölulega auðvelt er að ná nægu magni
þeirra í homefni húðar, oft í formi áburða. Þurfi að nota
inntökulyf, hefur griseofulvin verið það helsta.
Tímalengd meðferðar er að nokkru tengd hraða á
umseiningu homefnis á sýkingarstað. Sýking í húð
þarf yfirleitt meðferð í nokkrar vikur og í hári nokkra
mánuði. Mjög seinlegt er og stundum ógerlegt að ná
nægu lyfjamagni í nöglum til fullrar lækningar.
Ættir og algengar tegundir.
Ættir húðsveppa eru þrjár: Trichophyton, Mic
rosporum og Epidermophyton. Margar tegundir af
T richophy ton sýkja menn, nokkrar af Microsporum, en
aðeins ein af Epidermophyton. Sumar þessara tegunda
eru mannháðar og smit á sér þá eingöngu stað milli
manna. Aðrar hafa aðalheimkynni í dýrum, en menn
Tafla I. Flokkun algengra húðsveppategunda sem sýkja menn
ÆTT HEIMKYNNI í MÖNNUM HEIMKYNNI í DÝRUM
Trycophyton T.tonsurans T. rubrum T. mentagrophytes var. interdig. T. schönleini T. verrucosum T. mentagrophyte var. mentagroph.
Migrosporum M. audouini M. canis
Epidermophyton E. floccosum
LÆKNANEMINN 2/Í988-41. árg.
25